De wereld is groot, maar vanwege technologische ontwikkelingen tegelijkertijd ook klein gemaakt door de mogelijkheid om informatie digitaal te kunnen delen. Hierdoor is tegenwoordig veel data op uiteenlopende gebieden, inclusief vertrouwelijke informatie herleidbaar tot individuen, tussen verscheidene organisaties met elkaar verweven.
Zie hier het spanningsveld tussen de macht en invloed van de overheid en organisaties enerzijds en de belangen van het individu anderzijds. Maar waar wordt de grens getrokken? Moet het individueel belang in de naam van nationale veiligheid, terrorismebestrijding, de voortgang in de medische wetenschap of anderszins voortdurend het onderspit delven of kan er sprake zijn van een zekere balans?
Reeds geruime tijd bestaat de technische mogelijkheid om door het linken van data tussen bijvoorbeeld informatie op onze bankrekening, smartphone (en in vele landen ook) openbaar vervoerskaart inzicht te krijgen in het gedrag van mensen. Door deze koppeling kan men de handel en wandel van een individu geheel volgen. Onze bankrekening is namelijk gekoppeld aan alles wat wij gedurende de dag doen. Door die koppeling van deze gegevens weet men nu waar wij zijn, naar toe gaan en wat wij kopen.
Door het linken van data tussen andere mensen op dezelfde reisroute ontstaat ‘metadata’ en kan worden achterhaald welke personen wij ontmoeten, maar dus ook ons koop- en reisgedrag. Vermelde data vertellen een verhaal over iemands leven.
Vanwege de technologische ontwikkelingen is het mogelijk dat we heel ons leven kunnen worden gevolgd, omdat er een verdenking is voor het plegen van strafbare feiten of gebruikmakend van predictive policing door de politie, soms zelfs voordat delicten daadwerkelijk begaan worden. Echter, deze informatie geeft niet noodzakelijkerwijs de werkelijkheid weer. Niet omdat wij in een bepaalde omgeving zijn gesignaleerd en al deze data daar naar verwijzen, zijn wij ook daadwerkelijk schuldig aan het begaan van een bepaalde misdaad.
Massasurveillance telefoongesprekken, privacyschending van burgers wereldwijd
Na de terroristische aanslagen op 11 september 2001 heeft de Amerikaanse overheid c.q. inlichtingendiensten bewust softwareprogramma’s gebruikt om in samenwerking met telecommunicatiebedrijven telefoongesprekken van Amerikaanse burgers af te kunnen luisteren. Het grensoverschrijdende karakter van een dergelijke handeling is, dat er geheel geen verdenking van strafbare feiten behoeft te zijn en veeleer sprake is van massasurveillance.
Sterker nog de Amerikaanse overheid heeft voor de door de National Security Agency (NSA) gebouwde softwareprogramma’s en technische capaciteit van een wereldwijd netwerk samengewerkt met andere Europese regeringen én ook de telefoongesprekken van andere burgers in de wereld vastgelegd en afgeluisterd. Het doel is om in principe alle digitale-, radio- en analoge communicatie te kunnen onderscheppen. Klokkenluider Edward Snowden, voormalige computeradviseur bij de National Security Agency (NSA) heeft in 2013 deze inbreuk op de algehele privacy van individuele mensen geopenbaard.
Klokkenluider: wie en waarom?
Wat mij intrigeert, is wat mensen ertoe beweegt om op te staan tegen misstanden in de wereld en tegen de stroom in te zwemmen! En dat allemaal op het gevaar af voor schade voor het eigen persoonlijk leven. Sommige klokkenluiders zoals Edward Snowden zijn bereid om niet alleen belangrijke informatie te onthullen – wat kenmerkend is voor het zijn van een klokkenluider – maar ook gewillig te zijn om uit de anonimiteit te stappen. Hiermee nemen deze mensen die een gezicht geven aan het verhaal tevens het risico op de koop toe dat hun persoonlijke veiligheid in gevaar komt. Wie is deze Edward Snowden toch en wat heeft hem daartoe gedreven?
Wie?
De Amerikaanse 29-jarige Edward Snowden is onder meer als computeradviseur en infrastructuur analist werkzaam geweest bij de National Security Agency. Hij vervulde diverse functies binnen deze inlichtingengemeenschap en had een hogere autorisatie tot informatie dan de gemiddelde NSA-medewerker.
Waarom?
De klokkenluider Edward Snowden brengt in de op waarheid gebaseerde film ‘Citizen four’ onder de aandacht dat het internet vroeger een medium was waar kinderen gratis en ongeacht het tijdstip met respect voor hun gedachtegoed een gelijkwaardig gesprek konden aangaan met professionele experts aan de andere kant van de wereld. Ongelukkigerwijs is ditzelfde medium nu verworden tot iets waarbij de verwachting bestaat dat mensen worden gevolgd. Mensen moeten zich terdege ervan bewust zijn, dat alles wat zij intikken op de Google-zoekmachine vastgelegd wordt en dat hiermee beperkingen worden opgelegd voor intellectuele verkenning. Met klem onderstreept hij nog eerder bereid te zijn om gevangenisstraf of een andere negatieve resultaat van het openbaren van vermelde informatie te ondergaan, dan het risico van beperkingen op zijn intellectuele vrijheid en die van zijn naasten in stand te houden.
Klokkenluidersdilemma
Klokkenluiders kennen vaak een dilemma tussen verantwoordelijkheid en ontkenning. De gevoelde verantwoordelijkheid om de misstand aan de kaak te stellen vereist het onthullen van de informatie aan de buitenwereld. Er is geen andere optie omdat het intern bespreekbaar maken hiervan veelal niet leidt tot een ander handelen en denken van de organisatie. De tegengestelde optie is het ontkennen althans ongemoeid laten van de misstand.
Ook Snowden probeerde zijn ethische bezwaren tegen desbetreffende softwareprogramma’s en de schending van de privacy van burgers via interne kanalen aan de orde te stellen, maar die werden genegeerd. Na het beëindigen van zijn werkzaamheden bij NSA, heeft hij zich begeven naar Hong Kong en aan een viertal journalisten de gewraakte informatie verstrekt en zijn verhaal gedaan.
“Mijn enig motief is het publiek te informeren over wat in hun naam wordt gedaan en wat tegen hen wordt gedaan.” Desgevraagd door journalist Glenn Greenwald van de Britse krant The Guardian, vindt Snowden dat hij niet zelfopofferend bezig is (geweest), maar ervaart hij zelf dat hij een goede menselijke ervaring opdoet wetende dat hij kan bijdragen aan het welzijn van anderen.
Sinds Snowden in 2013 de klok heeft doen luiden over onderhavige misstand heeft hij zich in het vooruitzicht van een op handen zijnde arrestatie noodgedwongen begeven naar Rusland, waar later asielrecht aan hem werd verleend. Op straffe van een gevangenisstraf wegens het aanklagen van het plegen van spionagepraktijken respectievelijk lekken van staatsgeheimen is hij nu niet in staat om te reizen naar zijn geboorteland Verenigde Staten met alle gevolgen voor het onder meer onderhouden van familiebanden.
Op 2 september 2020 oordeelde een Amerikaanse federale rechtbank, dat het door Snowden blootgelegde massasurveillanceprogramma van de Amerikaanse inlichtingendienst illegaal en mogelijk ongrondwettig was. Inmiddels beschikt hij in verband met het destijds intrekken van zijn Amerikaanse nationaliteit door het ministerie van Buitenlandse Zaken sinds begin oktober 2022 over de Russische nationaliteit en leeft hij met zijn gezin aldaar.
Slot
Dwars door alle mogelijke tegenstellingen die ons kunnen scheiden en verdelen heen hebben wij mensen meer gemeenschappelijk de hang naar sociale cohesie, vrede, waarborgen van mensenrechten in organisaties, de samenleving, de gehele wereld maar bovenal de strijd tegen misdaad en onrecht! What’s in a name! Voordat de term ‘klokkenluider’ betekenis kreeg, zijn er door de eeuwen heen mensen opgestaan tegen onrecht. Door hun daden heeft de menselijke geschiedenis soms zelfs een andere wending gekregen.
Het is altijd een keuze om een misstand – al dan niet anoniem – te bekritiseren! Klokkenluiders zijn onmisbaar voor de wereld! Want sommige misstanden die door eigen belangen, macht en hypocrisie in het duister zouden blijven, zien door de onthullingen van de klokkenluider de ontsluierende blik van het daglicht! Hoewel de weg die klokkenluiders bewandelen en de confronterende dilemma’s in het geheel niet gemakkelijk zijn om het hoofd te bieden, biedt het voor het voetlicht brengen van deze misstanden op het wereldlijk podium onverzettelijke hoop dat er minder misstanden zullen voortbestaan!
Voor nadere informatie kunt u contact met ons opnemen ([email protected]).
