De vernietigende invloed van financiële criminaliteit op de samenleving is voorgaande jaren sterk gegroeid. Financiële criminaliteit heeft betrekking op alle misdrijven, waarbij geld of andere financiële middelen betrokken zijn. Denk aan onder meer fraude, omkoping en corruptie, cybercriminaliteit, belastingontduiking, moderne slavernij en kolonisatie, mensenhandel, terrorismefinanciering, wapenhandel, handel in verdovende middelen, proliferatie, illegale handel in organen en illegale handel in wilde dieren en dierlijke bestanddelen en tenslotte witwaspraktijken.

Financiële misdrijven kunnen gepleegd worden door individuen, bedrijven of georganiseerde misdaadgroepen. De slachtoffers kunnen particulieren, bedrijven of overheden zijn, maar ook de economie in bredere zin. In totaal gaat er naar schatting van deskundigen jaarlijks ruim 2.400 miljard euro aan criminele transacties om in de wereldeconomie.

Vele redenen dat digitale rechercheurs, samenwerkingsverbanden tussen justitie en overheid, banken en toezichthouders en geavanceerde software een wezenlijke bijdrage leveren in de voorkoming en bestrijding van financiële criminaliteit en het witwassen van crimineel verkregen gelden. De technologische vooruitgang heeft ervoor gezorgd dat niet alleen beleidsmedewerkers, maar óók de rechtshandhaving gebruikmaakt van technieken om op een optimale manier opsporingswerk te verrichten en verdachten te vervolgen. Predictive Policing is een techniek die wereldwijd wordt ingezet door politiediensten om na het analyseren van veel data te voorspellen waar, wanneer en wie een misdrijf zal plegen. Dit heeft geleid tot een multi-miljard dollar industrie met bedrijven van kleine start-ups tot grote bedrijven die aan deze softwareprogramma’s werken. De vraag is of hiermee een samenleving met minder criminaliteit binnen bereik komt? En welke risico’s gepaard gaan met de opmars van het gebruik van deze techniek?

Casus Sardjoe

Damien Sardjoe woont in Nederland (Amsterdam) en heeft door het contact met verkeerde vrienden op 14-jarige leeftijd foute keuzes gemaakt. Hij begaat een straatroof en pleegt gedurende zijn proeftijd opnieuw een strafbaar feit, namelijk een overval. Vervolgens wordt Damien door een computerprogramma aangemerkt als een toekomstige crimineel. Dit computersysteem, dat volgens deskundigen veel (historische) discriminatie bevat, geeft scores dat een inschatting maakt hoe groot de kans is dat de wet zal worden overtreden. De verwachting is dat Damien nogmaals de wet zal overtreden. Aansluitend wordt hij op een volglijst ‘Top 600’ geplaatst en óók nadat hij zijn straffen heeft ondergaan erop gehouden.

De ‘Top 600’ betreft een programma van de gemeente Amsterdam dat is gericht op het terugdringen van High-Impact Crime overtredingen zoals overvallen, straatroven, woninginbraken, zware mishandeling, openlijke geweldpleging en moord/doodslag. Hoewel Damien met hulp van zijn moeder alle inspanningen verricht om op het rechte pad te blijven, blijkt de label van crimineel verregaande consequenties met zich mee te brengen. Ter illustratie is het gegeven dat de één jaar oudere broer van Damien uit voorzorg in de ‘Top 400’ is gezet, omdat een kind dat in de ‘Top 600’ voorkomt waarschijnlijk invloed heeft op de overige kinderen in het gezin.

Predictive Policing en preventie criminaliteit

Maar hoe werkt deze techniek om misdaad te stoppen voordat het zelfs gepleegd is? Is het wel ethisch verantwoord om middels computermachines te voorspellen waar misdaad zal plaatsvinden en wie deze zal plegen? Door het analyseren van massa’s gegevens van bijvoorbeeld potentiële plaatsen delict of potentiële overtreders trachten politiediensten inzichtelijk te maken om degenen te identificeren die het meeste risico lopen om de wet te overtreden. Uit literatuuronderzoek is echter gebleken dat er weinig empirisch bewijs is dat predictive policing werkt. Met het oog op het groeiend publieke bewustzijn over de risico’s hiervan is het bestaan van ‘systematisch racisme’ en de rol van het politiewerk enerzijds én de focus op potentiële plaatsen delict in plaats van potentiële overtreders om de gevoeligheid voor discriminatie in de systemen te verminderen anderzijds aan de orde.

Hoewel technologie kan helpen om een maatschappij op te bouwen waar misdaad in de kiem wordt gesmoord, kunnen systemen evenwel kwetsbare groepen zoals mensen met een laag inkomen en minderheden marginaliseren. Hierdoor kan een vicieuze cirkel van discriminatie in stand worden gehouden. Sommige deskundigen wijzen erop dat bestaande (politie)gegevens worden gebruikt als schijnbaar objectief en correct, maar in werkelijkheid bevooroordeeld en discriminerend zijn. Dit kenmerkt de patronen van criminaliteit uit de computersystemen, die gevoed worden met deze informatie. Het betekent dat regelgeving, die het gebruik van bepaalde instrumenten toestaat, en de mogelijkheden om besluiten van deze computers aan te vechten leidend moeten zijn.

Data-ethiek

Organisaties verzamelen, beschermen en gebruiken niet alleen big data maar ook persoonlijk identificeerbare informatie van individuen. Een aantal principes om te sturen op data-ethiek in een organisatie zijn onder meer: privacy, eigendom van gegevens, algoritmische traceerbaarheid, gegevensobjectiviteit, misbruik van gegevens, gegevensnauwkeurigheid en toestemming voor het gebruik van gegevens. Benadrukt moet worden het belang van het inbouwen van algoritmische traceerbaarheid in de te hanteren software voor automatische gegevensverzameling en -verwerking. Wanneer gegevens van een persoon worden gebruikt, dan heeft deze persoon het recht om te weten wat er met zijn gegevens gebeurt en daarvoor is traceerbaarheid een must.

Conclusie

Predictive Policing gaat over hoe de politie technologie gebruikt om te voorspellen waar misdaad zal plaatsvinden en wie die zal plegen. De kernvraag is wanneer dit oké is? Het moet duidelijk zijn hoe de politie bepaalde keuzes maakt over de toewijzing van haar middelen. We moeten weten wat voor soort gegevens worden gebruikt door de algoritmes in de systemen en wat voor soort regels worden gecodeerd in deze algoritmes. En dat mag niet op een discriminerende manier gebeuren. Technologie is niet altijd de oplossing voor een probleem. Mogelijk is bewustwording over de werkwijzen en cultuur van maatschappelijke instituten en het uitzoeken waar instellingen de mist in zijn gegaan een belangrijke eyeopener.

De wetgever bepaalt of Predictive policing als een controversiële opsporingstechniek kan worden gebruikt door de politie. Vaststaat dat er duidelijke regels nodig zijn als wordt besloten om gebruik te maken van deze techniek. Deskundigen zijn het er veelal mee eens dat nieuwere systemen met niet traceerbare algoritmes het steeds moeilijker of bijna onmogelijk maken om te begrijpen hoe men tot de voorspellingen komen die levensveranderende gevolgen kunnen hebben. En als het over dergelijke beslissingen gaat… wat denkt u moet een (computer)machine dan het laatste woord hebben?

Voor het vergroten van het collectief maatschappelijk bewustzijn over financiële criminaliteit in Suriname nodigt de Stichting Fight Financial Crime Suriname (www.ffcsr.com) u uit om mee te kijken, denken, praten en schrijven! Voor nadere informatie kunt u contact met ons opnemen ([email protected]).