In Qatar vindt momenteel het grootste voetbalevenement van de wereld plaats. Het land is een Arabisch emiraat in het Midden-Oosten, aan de Perzische Golf. Het is een schiereiland dat grenst aan Saoedi-Arabië en ten oosten ligt van Bahrein. Velen hebben Qatar nu pas leren kennen.
Voor anderen is het land direct te linken met mensenrechtenschendingen: gelet op de voorzieningen voor en behandeling van arbeidsmigranten in deze Arabische staat. Qatar is piepklein. Ongeveer een derde van de oppervlakte van België. Maar het land is een gigant in de uitvoer van LNG of vloeibaar gas (Liquefied Natural Gas), gas dat via schepen wordt getransporteerd (en dus niet via pijpleidingen.) Het kleine Qatar voert evenveel LNG uit als heel de Verenigde Staten of Australië.
Ondanks alle commotie over de schendingen van mensenrechten, corruptie en arbeidsomstandigheden die duizenden gastarbeiders het leven hebben gekost, vindt het WK-voetbal plaats in Qatar. Wij zien wereldspelers zoals Messi, Neymar en Mbappé schitteren in megadure stadions in het steenrijke oliestaatje. De geschiedenis van Qatar is bijzonder interessant. Ik stel voor dat u zelf op onderzoek uitgaat. U gaat een beeld krijgen van wat allemaal met de inkomsten van aardolie en gas gedaan kan worden.
Na de Eerste Wereldoorlog werd Qatar een Brits protectoraat. Na de Tweede Wereldoorlog begon de invloed van Groot-Brittannië op de wereldpolitiek af te nemen. Al in de jaren 40 werden India en Pakistan onafhankelijk. In navolging daarvan begonnen ook de andere Britse protectoraten in de Golfregio aan onafhankelijkheid te werken. Na de onafhankelijkheid van Groot-Brittannië zouden de protectoraten een nieuw verbond van emiraten gaan vormen. Bahrein en Qatar zegden echter al snel hun aandeel in het verbond op. In 1971 werden Bahrein en Qatar onafhankelijke landen, de overige emiraten werden samen de Verenigde Arabische Emiraten.
Ontwikkeling oliesector en wereldpolitiek
De ontwikkeling van het zwarte goud, oftewel aardolie, kwam na de onafhankelijkheid op gang. In 1972 greep Khalifa bin Hamad Al Thani de macht in het land en begon een absolute monarchie, met de Sharia als belangrijkste wet. Hij nationaliseerde de olie-industrie, waardoor het land snel veel geld binnenkreeg. Qatar transformeerde in rap tempo tot een rijke oliestaat. In de jaren 90 en aan het begin van de twintigste eeuw speelde het land een rol in beide golfoorlogen. In 1991 vochten legereenheden uit Qatar samen met Saoedische troepen tegen het leger van Irak: in de Tweede Golfoorlog was het land de uitvalsbasis van het Amerikaanse leger. De organisatie van het wereldkampioenschap voetbal is een nieuwe stap om zich internationaal te profileren.
WK-gastland is gasland
Gas is de levensader van Qatar. Net als andere landen in de Golfregio produceert Qatar ook olie, maar die productie is voor het land veel minder belangrijk. Beide samen, gas en olie, zijn goed voor bijna 80 procent van de overheidsinkomsten. De exploitant van de olie- en gasvelden, QatarEnergy, is voor 100 procent in handen van de overheid. In de Qatarese begrotingstabellen worden de twee fossiele energiebronnen samengeteld, als “oil revenues” dus nemen wij ze hier ook samen.
Als we kijken naar de verwachtingen van de Qatarese overheid, dan zou er dit jaar een groei van de inkomsten zijn uit “oil revenues” – die dus vooral uit gas komen, raar maar waar – van 26,6 procent. Andere bronnen ramen de stijging nog veel hoger. In een artikel in Bloomberg is sprake van een toename van de inkomsten met 58 procent in de eerste helft van dit jaar. Het jaar 2022 wordt dus sowieso een grand cru voor het land met een van de hoogste inkomens per persoon ter wereld. Intussen blijft Europa, ondanks kritiek op Qatar vanuit veel Europese hoofdsteden, zich goed bewust van het belang van het land: in de wandelgangen van de Europese Commissie is te horen dat Brussel regelmatig contact houdt met Qatar met het oog op toekomstige LNG-leveringen.
De volumes die vanuit Qatar worden aangevoerd, zullen de komende jaren niet spectaculair kunnen stijgen. Er zijn namelijk langlopende contracten met Aziatische landen, en is er een beperking van de LNG-capaciteit. Om LNG te verschepen moet gas eerst vloeibaar gemaakt worden in speciale installaties, die bouw je niet in een handomdraai. Extra volumes worden pas verwacht vanaf 2025, en vooral vanaf 2027. Want Qatar werkt aan een enorme uitbreiding van zijn gasontginning en zijn LNG-capaciteit, in het grote gasveld voor zijn kust in het noordoosten. Het project dat bijna 30 miljard euro kost, moet de LNG-productie van Qatar tegen 2027 met meer dan 60 procent doen toenemen. De Europeanen zijn wellicht vooral nieuwsgierig hoeveel ze tegen die tijd dan zullen moeten betalen voor hun gas.
Investeringen en relaties
Qatar gebruikt honderden miljarden dollars om overal te investeren. Zo heeft de Qatar Investment Authority aandelen in Volkswagen, voetbalclub PSG en het Britse megawarenhuis Harrods. Op die manier probeert het land steeds meer invloed te krijgen. Qatar is klein en kwetsbaar, buurland Saoedi-Arabië is groot en oppermachtig. Het land wil uit die schaduw stappen door open te staan voor nieuwe banden. Zo werkt Qatar samen met Iran, de aartsvijand van Saoedi-Arabië. Het emiraat bouwt de grootste legerbasis in het Midden-Oosten voor Amerika en Groot-Brittannië. Daarnaast onderhoudt Qatar banden met organisaties zoals de Moslimbroederschap, Hamas en de Taliban: groepen die door buurlanden van Qatar worden gecategoriseerd als terroristische milities. Dit is een strategische politiekvoering van het land om bijvoorbeeld bij conflictsituaties te kunnen onderhandelen tussen Amerika en de Taliban. Ook de internationale nieuwszender AL Jazeera wordt financieel ondersteund door Qatar. Het is de grootste nieuwszender in de regio met een kritische blik zo lang het niet om Qatar gaat.
