Volgens het Bureau voor de Staatsschuld heeft de staat Suriname een schuld van USD 3,4 miljard per april 2024. De staatsbedrijven zouden een schuld van USD 1,7 miljard hebben waarvan alleen de schuld van Staatsolie door een externe accountant gecontroleerd zijn. President Santokhi reisde op 9 april af met een delegatie van 24 man naar China om, zoals het IMF eist, een herschikking te treffen over de schuld van USD 565 miljoen met China. De president is intussen ruim een week terug en heeft nog steeds geen verslag gedaan van het bereikte resultaat aan de samenleving.
Een van de voorwaarden van het IMF voor financiële ondersteuning van het Herstelprogramma van de regering Santokhi/Brunswijk was dat ze een herschikking zou treffen met haar schuldeisers. Het herschikken van de schulden kwam erop neer dat de schuldeisers, Suriname een “korting” op de schuld gaven en de looptijd verlengden. In feite houdt dat in dat Suriname minder per jaar gaat aflossen, maar per saldo meer gaat betalen op termijn omdat de looptijd van de leningen verlengd zijn. In het geval van de schuldeiser Oppenheimer heeft Suriname een korting van USD 265 miljoen gehad. Echter, zij moet dat terugbetalen op het moment dat ze begint te verdienen aan de olie uit Blok 58
De vraag die eerst beantwoord moet worden is, wie gaat de schulden van de staatsbedrijven terugbetalen? Op staatsolie na, maken de meeste Staatsbedrijven verlies. In afgelopen vier jaren waren geen intenties waar te nemen om het management te verbeteren en de naar corruptie riekende inefficiënties binnen de bedrijven op te heffen. Dat betekent dat ze de schulden alleen gaan kunnen terugbetalen door de prijzen voor hun diensten te verhogen voor de consument. (Zie EBS). Uiteindelijk komt het er op neer dat de Surinaamse consument (dat is de staat) ook die schulden, gaat terugbetalen. Ook voor de naar corruptie riekende inefficiënties en verliezen van de bedrijven, zal de staat moeten betalen. Immers, bij minder winst betalen ze ook minder winstbelasting en dividend. Voorbeeld daarvoor is Staatsolie die bij de uitbreiding van de raffinaderij in 2012 minimaal USD 250 miljoen te veel betaalde voor de aanschaf van de raffinaderij en USD 500 miljoen meer betaalde voor de bouw. Ook betaalde ze USD 300 miljoen voor 25% aandelen in Newmont, terwijl de bouw van de Newmontmijn slechts USD 120 miljoen had gekost. Daardoor mag worden gesteld dat de burgers van Suriname, de staat dus, niet USD 3,4 miljard, maar meer dan USD 5 miljard aan schulden heeft.
Van de ruim USD 3.2 miljard aan leningen, hebben de regering Bouterse 1 en 2 USD 1,7 miljard uitgegeven aan pakketten, armoedebestrijding, gezondheidszorg, trainingen, het onderwijs, de ontwatering, infrastructuur, het verbeteren van de productie het versterken van de belastingen etc.
Het resultaat van het beleid en deze projecten erbij is een crisis die ervoor zorgde dat de regering Bouterse/Adhin ruim een maand eerder naar huis ging. De EBS heeft vanaf 2012 ruim 350 miljoen geleend om de efficiëntie binnen het bedrijf op te voeren. Het resultaat daarvan is dat volgens president Santokhi 5 miljard SRD-subsidie nodig is om de EBS overeind te houden. Er bestaat geen rapport met daarin de realisatie en de kwaliteit en als projecten überhaupt zijn uitgevoerd, met de ruim 185 leningen (schulden) die tussen 2012 en 2020 zijn aangegaan. Zo blijkt uit onderzoek dat de verbouwing van de luchthaven Zanderij (1.400.000.000 CNY) USD 200 miljoen, de melkcentrale USD 11 miljoen, ontwatering van de kustvlakte en Wageningen USD 16 miljoen hebben gekost. Van sommige projecten is er niets te bespeuren, de effecten nihil (belastingdienst, landbouw en productiebevordering) of rieken naar corruptie. Zo is de financiering van de uitbreiding c.q. de bouw van een nieuw Academisch ziekenhuis door de financier, Islamic Development Bank, stopgezet vanwege onregelmatigheden (lees corruptie). De Oost-westverbinding van Meerzorg naar Albina, 140 km lang, werd voor USD 416.428 per km geasfalteerd in 2012. In 2015/16 leent de regering bij China USD 71,1 miljoen om 70 km te asfalteren. Dat is ruim USD 1 miljoen er km of 140% duurder. In 2018 de weg Monkshoop tot Weg naar zee (30 km) USD 424.139 per km. Terwijl voor delen van de weg Jenny/ Henar (53 km) USD 1.045.935, – per km in dezelfde periode is betaald. In 2016 is er bij China 235 miljoen USD geleend voor asfaltering zonder aan te geven om hoeveel km aan wegen het gaat. De asfaltering met de Chinese leningen zijn door het Chinees bedrijf Dalian uitgevoerd. Opmerkelijk daarbij is dat bijkans al die wegen enorme verzakkingen vertonen en zelfs levensgevaarlijk zijn. Zie foto.
Hoe kon de regering de leningen niet aflossen? President Santokhi heeft voor de verkiezingen van 25 mei 2020 en ook daarna publiekelijk en in de Nationale Assemblee verklaard dat alle inkomsten uit de goud- (Newmont en IamGold) en oliesector door de regering D.D. Bouterse/Adhin verpand zouden zijn. Op meer dan drie momenten is aan President Santokhi en zijn regering gevraagd naar de status van die inkomsten. Echter kwam er geen antwoord. Uit de rapporten van het Bureau Staats Schuld blijkt niet dat de schuldeisers die onderpanden met hun tegoeden hebben vereffend. Door het terugrekenen van de dividenduitkeringen van Newmont aan Staatsolie, kan men de omzet van Newmont en IamGold terugrekenen en ook de te ontvangen winstbelastingen. Dat zou sinds 2020 ruim USD 650 miljoen per jaar zijn exclusief de royalty’s en loonbelastingen. Totaal gaat het van 2020 tot 2023 om ruim 2,6 miljard. Als men ook de dividend en winstbelastingen van Staatsolie erbij rekent, zou dat ver boven USD 3,5 miljard uitkomen.
Suriname heeft na 2012 ruim USD 560 miljoen bij China geleend. Daarvan is ruim USD 306 miljoen naar het asfalteren van wegen gegaan naar het Chinese bedrijf Dalian. Het grootste deel van de leningen is dus teruggevloeid naar China. Van die wegen zijn een groot deel reeds verzakt en levensgevaarlijk voor het verkeer. Vooral de wegen in het zuiden zijn kapot gereden door de transporten van hout die voornamelijk naar China zijn geëxporteerd. In 2021 werd op de J. Sidney haven 100 containers met hout aangetroffen die gesmokkeld zouden worden naar China. Waarom zou iemand, niet een of twee maar in een keer honderd containers willen smokkelen als hij of zij eerder geen succes had? Daarnaast is het de regering bekend dat bij de export van hout, Suriname benadeeld wordt door onderfacturering. Naar schatting zijn ruim 70% van de exploiteerbare bossen van Suriname in handen van Chinese ondernemers, en sinds kort ook het IamGold goudbedrijf. Wat is de relatie met China, Suriname per saldo waard? Heeft president Santokhi daarover met China gesproken?
Kenneth Sukul
