Mi no wan sabi suma blunder, mi wan sabi sortu yepi kan regel. Dat zegt Lloyd Eersteling, ondernemer in Brokopondo, aan Key News. Zeker zeven huizen van Eersteling zijn familie zijn onder water gelopen.
Het gevoel dat er niet naar hen wordt omgekeken is groot. De ontevredenheid is duidelijk te merken op de gezichten van de mensen, vooral omdat de president met een delegatie op bezoek was in het dorp om een krutu te houden met de gemeenschappen. Sommige huizen staan sinds april onder water en we willen nu echt hulp zien.
Voorbij de afslag naar het Ananistrand bij de Chinese winkel achterop, staat Mei Mei achter haar verkooptafel. Sommige schappen zijn leeg, een dorpsbewoner klaagt dat er geen bol te verkrijgen is bij Mei Mei haar winkel. Veel kan Mei Mei niet doen, want haar winkel staat elke keer als de spuien worden opengegooid onder water.
Geïnvesteerd en uitgebreid
“Te neti a watra opo baka, mi winkri furu nanga watra”, doet ze haar beklag. Momenteel is haar winkel wel droog, maar het is vooral de avond waar zij zich zorgen om maakt. Het is bijna niet te doen, maar de producten moeten verkocht worden anders kan ze de huur van de winkel niet betalen.
De winkel is eigendom van Eersteling. “Voorheen was het een bar, ik verkocht mijn dingen en heb geld geïnvesteerd en uitgebreid. Nu verhuur ik het pand aan een Chinese winkelier, maar ook die is getroffen door wateroverlast”, zegt Eersteling.
Grote schade
Aan de overkant van de winkel staan de huizen van de familieleden van Eersteling. “Mijn broers huis, huizen van zijn twee kinderen en het huis van mij, mijn carwash en mijn kippenloods zijn ondergelopen. Het is zeker een grote schade”, geeft Eersteling aan. Gelukkig had hij nog voor er wateroverlast wat, alle kippen geslacht.
“Maar nu kan ik geen kuikens kopen en daar plaatsen, zolang er nog water is.” Voor hem is het nu even niet belangrijk bij wie de schuld ligt en of het nou echt klimaatverandering is, belangrijk voor hem te weten is, wie voor de kosten gaat opdraaien. “Met heel veel moeite zijn de huizen gebouwd. We hebben allemaal hard gewerkt. Het enige wat ik wil is dat de kosten worden vergoed”, zegt Eersteling.
Ananistrand
Gracia Pansa is druk bezig haar meubels te wassen op het Ananistrand, het recreatieoord van Brokopondo. Waar je kon rijden naar de hutten langs het water, zie je nu alleen de daken van de kampu uitsteken. Het water stroomt verschrikkelijk hard en er zijn enkele boten dicht bij de inrit van het Ananistrand gebonden.
Behalve borden wassen de vrouwen nu ook meubels die ze gered hebbeb uit hun huizen die onder water zijn gelopen, Pansa is een van de vrouwen. Ze sjouwt een klerenkast die duidelijk in het water heeft gestaan en probeert deze nog te redden. “Alles is zo duur geworden, ik ga redden wat ik kan”, zegt Pansa.
Tot het dak
Ze is niet tevreden met de hulp die is geboden door de regering. Haar ouderlijk huis in Balingpasi staat bijna tot het dak onder water. Zelfs werkt zij in de stad, maar in haar vrije tijd komt ze meestal naar haar ouderlijk huis, waar haar moeder en haar kinderen verblijven. “Mijn moeder was een van de laatsten die zij hebben weggehaald van Balingpasi, maar er was al water in het huis. Ze hebben hun hangmatten hoog gebonden en zo hebben ze geslapen. Nu zijn ze geplaatst in een tijdelijke woning, maar het is bijna niet menswaardig”, zegt Pansa.
Ze vraagt zich af hoe zij haar moeder hebben geplaatst in een huis zonder toilet of badkamer. “Volwassenen kunnen in de avonduren naar het water lopen om hun behoefte te doen, maar hoe gaan kleine kinderen naar het toilet?” is de vraag die ze zichzelf stelt. “En kinderen zijn gewend om in de avond naar het toilet te gaan.”
Gemeenschap van Brokopondo
Pansa kijkt uit naar wat er uit de gesprekken komt die zijn gevoerd met de gemeenschap van Brokopondo. Zelf kon ze er niet bij zijn, want ze moest een boot huren om naar Balingpasi te varen, zodat zij kon kijken welke spullen zij nog uit haar huis kon redden. “Het kost allemaal geld om de spullen te verhuizen, je kijkt wat je nog kan redden. Maar mijn ijskast valt helemaal niet meer te redden”, zegt Pansa.
Ze maakt nog een laatste trip naar haar ouderlijk huis en neemt Key News mee om zelf te zien hoe erg de situatie is. Waar normaal auto’s zouden rijden of mensen zouden lopen, is alleen begaanbaar met een boot. Behalve takken en bladeren, zie je ook plastic en andere zaken van de buren ronddrijven op het water.
Ruikt naar kadaver
Bij sommige plekken ruikt het sterk naar kadaver. “Mijn huis staat vlak naast het water en mijn moeder kweekte enkele kippen, die zijn nu dus dood. Mensen hebben ook nog ijskasten staan in hun huis met eten, dat maakt dat het ook stinkt nu”, zegt Pansa.
Ze maakt zich zorgen wat voor ziekten er allemaal kunnen komen met het stilstaand water. “Ik klop het af, maar we weten dat als dit aanhoudt en met alle troep in het water dat er een diarree-uitbraak kan komen”, merkt Pansa bezorgd op. Ze kijkt uit naar de hulp die beloofd is en hoopt echt dat de regering zich aan haar woord zal houden, want velen kunnen het zich echt niet permitteren.