Hoe 31 december is uitgegroeid tot een feest: Van Bedaki naar Owru Yari Fest

Gezellige bandjes en sopi-standjes die je constant moet voorzien van alcohol, niets is zo leuk als op 31 december het jaar af te sluiten in Paramaribo. Deze dag staat bekend als een van de drukste tijden van het jaar.

Dit heeft volgens historicus Mildred Caprino een historische oorsprong, van helemaal terug toen Suriname nog Balatawerkers had in het veld. Tijdens de jaarwisseling vertrokken de mannen, die weken in het bos hadden gewerkt, naar de stad om de feestdagen en de jaarwisseling met hun families door te brengen.

Behalve werkers uit de Balatavelden had je ook mannen die in de goud- en bauxietvelden naar de stad trokken om hun inkopen te doen voor de feestdagen. “In de jaren 20 en 30 van de vorige eeuw was het ook niet minder druk in de december periode”, verklaarde Caprino. “De beleving van de decemberdrukte was niet hetzelfde als dat wat we nu kennen. De trein die de mannen uit de velden naar Paramaribo bracht, stapten in de stad uit op het Vaillantsplein. De trein ging helemaal naar het Valliantsplein en van daar helemaal naar de goudvelden.”

Bedaki

Volgens Caprino was de trein bijzonder belangrijk omdat deze de personen naar de verre plaatsen bracht, het was in die tijd het enige vervoermiddel dat het binnenland met de stad verbond. De arbeiders die hadden gewerkt gingen voor ruim 3 à 4 maanden weg. De terugkomst van de mannen was om deels ‘Bedaki’ te vieren en kerstfeest met hun familie. Niet ver van de N.V. Energie Bedrijven Suriname (EBS), op de hoek van de Zwartenhovenbrugstraat en de van ‘t Hogerhuysstraat, was er een plek die Spun doro (lepel is aangekomen) werd genoemd.

Bedaki is een rustperiode die wordt ingelast rond het eind van het jaar tot het begin van het nieuwe jaar. Bedaki of Bedakio werd vroeger ieder jaar zorgvuldig nageleefd in de dorpen. Niemand voerde werkzaamheden uit, niet in de dorpen en ook niet op de plantages. Bedaki begon op 25 december en eindigde op 1 januari van het nieuwe jaar. Volgens een oud bericht op sociale media dat André Pakosie had gedeeld om de samenleving te informeren, zegt hij dat onze voorouders het idee hadden dat God zijn voeten aan het wisselen was; jaarlijks staat God op een been en draagt de wereld op zijn rug. Deze 8 dagen vormen Bedaki.

In de dorpen stopten de inwoners op 24 december met de werkzaamheden, ze noemden dit Hau-Bedaki. De voorouders van de Marrons geven aan dat Bedaki veel ouder is dan het christendom. “Je mocht zelf niet naar je kostgrond gaan om te werken. Alles werd van tevoren geoogst en opgeslagen. Er werd ook niet meer gejaagd. Mensen geloofden dat je de natuur haar rust moest gunnen. De natuur moest zich ook herstellen na het afgelopen jaar. Deed je dat niet, dan konden er ongelukken gebeuren, bijvoorbeeld ook dat iemand kon sterven vanwege de gevolgen van een ongeluk. Er werd ook geen hout gelogd tijdens de vorige eeuw”, vertelt Caprino. Mensen hadden toen de ruimte om over zaken na te denken en te plannen voor het komend jaar. De balans tussen werken en rust vinden was van eminent belang voor de mens. Het is alleen maar te hopen dat personen weer teruggaan na het nemen van hun rust voor dat ze weer starten met het harde werk.

Tijden veranderd

De tijden zijn veranderd, mensen houden zich nauwelijks nog aan deze regels van Bedaki, geeft Caprino aan. In bepaalde dorpen houdt men zich nog wel aan de regels. “Het zou heden ten dage misschien niet voor iedereen haalbaar zijn om voor langer dan een week geen werkzaamheden uit te kunnen voeren vanwege het beroep dat ze uitoefenen. Ook als wij kijken naar de financieel-economische situatie waar wij als samenleving ons bevinden, lukt het veel gezinnen niet meer om de kosten te kunnen dekken als ze een week verlof nemen”, merkt Caprino op. Dit kan wel als men verlof neemt en/of op freelancebasis werkt, dan kunnen mensen op een rustiger tempo rust inbouwen. De ontwikkeling eist dat je bezig blijft.

“Het moment dat je het tempo verlaagt, raak je achter in deze snel veranderde wereld, iets wat deze wereld wil dat men wil denken. Personen zouden een evenwicht moeten zoeken in wat kan en wat niet mogelijk is. Dat geldt ook voor mensen die in deze maand extra werk moeten verzetten vanwege de drukte en het grote tekort aan werknemers”, merkt de historica op.

Na de Covid-19 pandemie is er sprake van een braindrain van vooral verpleegkundigen en leerkrachten, ook andere groepen vertrekken massaal uit Suriname. Velen kiezen voor zekerheid en willen opbouwen. Het is haast onmogelijk geworden om te kunnen sparen. Dit zorgt ervoor dat een grote groep van de bevolking gedemotiveerd is geraakt.

Covid–19

In verband met de covid-19-pandemie heeft de viering van oud op nieuw ook even stilgelegen. De pandemie was voor velen een moment waarbij er helemaal niets mocht gebeuren; geen feesten, geen bijeenkomsten, alles gebeurde virtueel. De Covid-19 pandemie begon in de maand december van het jaar 2019 in China en verspreidde zich zo snel dat de hele wereld heel vroeg hier mee werd geconfronteerd.

De politie heeft vaker illegale feesten en bijeenkomsten moeten sluiten. In deze periode van de pandemie mochten mensen elkaar geen handdruk geven. Mensen moesten 2 meter afstand nemen van elkaar en moesten mondkapjes dragen, allemaal om ons zelf te beschermen van een virus dat heel wat levens rond de wereld heeft gekost. Het heeft langer dan 2 jaar geduurd voor dat wij als samenleving weer vrij mochten bewegen. Heel wat mensen hebben vanaf dat moment extra tijd door gebracht met elkaar.

Mofo Yari

Ook als wij verder moeten denken aan de bekende Mofo Yari waarbij wordt gezegd dat we extra moeten opletten, is het belangrijk om ook alles schoon te maken in en rond het huis. Dit gaf voorzitter Feydrasi fu Afrikan Srananman Iwan Wijngaarde aan. Vanaf de maand november wordt er al gesproken van Mofo Yari. Een periode waarmee iedereen rekening mee moet houden met waar ze gaan en hoe ze zich voortbewegen. De meeste personen gaan ook niet meer naar recreatieoorden en verre tripjes naar het binnenland. De angst voor ongelukken in deze periode is de reden daarvoor.

Uit cijfers van het Korps Politie Suriname (KPS) blijkt dat in de maand december de meeste ongelukken gebeuren in het verkeer, dit door overbodig gebruik van alcohol. Ook de meeste vuurwerkslachtoffers vallen in de maand december, net als de verkeersongevallen. “Mofo Yari is om voorzichtig te zijn, omdat je al ruim van tevoren weet dat je het druk gaat hebben. Heb gewoon geen haast, vooral niet in het verkeer. Iedere bevolkingsgroep in ons land kent zijn eigen Mofo Yari. Het is belangrijk dat we vooral het hoofd koel houden”, merkt Wijngaarde op

Culturele verplichtingen

Naast het feesten kennen we in Suriname ook de gebruikelijke nieuwjaars wasi. De afgelopen 20 jaar of langer komen ook enkele Surinaams-Nederlandse gezinnen en families naar Suriname om aan hun culturele verplichtingen te kunnen voldoen. Dit is gebleken uit gesprekken met Bonumannen en -vrouwen. “Deze families en gezinnen komen met groepen van tien of meer. Vaak genoeg is er ook een Winti prey aan verbonden als zij klaar zijn met de culturele wasi’s die gedaan moeten worden. Deze groep vertrekt meestal in de eerste week van het nieuwe jaar weer naar Nederland. Dit is een van de ontwikkelingen die zich voordoet in enkele Afro-Surinaamse gezinnen”, zo stelt de bonuman. Ook de Eindejaars- en Nieuwjaarswasi mogen niet vergeten worden. Aan het eind van het jaar is er een Swit watra bad om het nieuwe jaar te beginnen met extra geluk en extra positiviteit.

Surifesta

De afgelopen tien jaren heeft Bedaki zich ontwikkeld tot een periode van feest in de binnenstad. Surifesta heeft daar het voortouw in. Stichting Surifesta informeert iedere feestganger in de maand december over de vele activiteiten die worden georganiseerd. Dit gebeurt via een speciale kalender die ook toeristen volgen tot het laatste evenement rond de Owru Yari viering in de eerste week van januari. Surinamers zeggen vaak dat in de maand december iedere buitenlander in Suriname zou moeten zijn om de vele feesten mee te maken. Dagelijks worden er door vele organisaties en bedrijven feesten georganiseerd. Op 31 december is de grote dag waarbij iedereen in de binnenstad losgaat en alles vergeet van het afgelopen jaar.

Ann Hermelijn juicht als nestor de nieuwe ontwikkelingen van Surifesta toe. In haar Facebook post vertelt zij hoe Surifesta eigenlijk zijn oorsprong heeft gevonden. ” Mofoyari, owruyari, jari, jali, bakayari allemaal woorden die de laatste dagen van het jaar, de jaarwisseling en het nieuwe jaar aanduiden. Op 31 december komen verschillende tradities van onze multiculturele samenleving samen. Er wordt al wekenlang gefeest naar het absolute hoogte punt, 31 december! In de binnenstad van Paramaribo worden er meterslange pagara’s ontstoken, een erfenis van onze Chinese wortels”, vertelt Hermelijn.

Voordat Surifesta, Surifesta was wat wij nu kennen, staken winkeliers in de binnenstad op 31 december hun eigen pagara af rond 12:00. In Suriname is het afschieten van de pagara een symbool om al het negatieve van het afgelopen jaar weg te drijven en ruimte maken voor alles wat goed en fris is. “Henna M. Brunings, toen bestuurslid van stichting Surifesta, opperde het idee er een estafette van te maken. Het heeft toen veel overredingskracht gekost, maar thans is de Pagara Estafette geïnstitutionaliseerd. Een lange route waarvan velen op veilige afstand genieten.”

Pagara’s afschieten gaat op 31 december ook gepaard met feesten. Dit werd voorheen ook door verschillende partijen georganiseerd tot vorig jaar toen onder leiding van Gino Refos en Michael Ling, Owru Yari Fest werd opgericht. Een organisatie voor de organisatie en coördinatie van feestgebeuren op 31 december in de binnenstad van Paramaribo, zegt Hermelijn tevreden. “Jong bloed met heel veel frisse ideeën. Dit jaar zijn er influencers betrokken bij de Pagara Estafette. Mooie nieuwe ontwikkelingen die ik toejuich en als nestor van de kantlijn ondersteun. In 2009 haalden wij, met een foto van Ingrid Moesan, CNN!!! Wie weet wat dit ons land zal opleveren”, zegt Hermelijkn ethousiast.