In Sranantongo en in het Nederlands zou de titel van dit artikel zijn: “A tafra drai” en “de rollen zijn omgedraaid”. In dit geval gaat het om een omkering van de machtsdynamiek ten aanzien van het gebruik maken van de voorziening om staatsmiddelen – zoals dienstvoertuigen – over te nemen in privébezit en het ter discussie stellen daarvan.
In mijn bijdrage zal ik het niet hebben over percentages en/of de prijs en/of het aantal dienstvoertuigen dat is overgenomen door de regering Santokhi. Uiteengezet zal worden, dat hoewel de regering Santokhi wettelijk de mogelijkheid had om een beroep te doen op de overname-voorziening, die overnames niet kunnen worden aangemerkt als ethisch, integer, juist of rechtmatig.
Op 3 augustus 2020 deed de nieuw aangetreden regering Santokhi tijdens een regeringspersconferentie haar beklag over last-minute genomen besluiten van de afgetreden regering Bouterse, met grote impact op de staatsfinanciën. Het ging onder andere over de overname van dienstvoertuigen door functionarissen van de regering Bouterse.
Ook tijdens de breed gepubliceerde ontmoeting van 26 september 2020, tussen het VES-bestuur en de president en de ministers van Financiën en Planning en van Economische Zaken, Ondernemerschap en Technologische Innovatie, is er gedetailleerd beklag gedaan over het tekort aan dienstvoertuigen, als gevolg van de verkoop van die voertuigen aan voormalige bewindslieden. De regering Santokhi heeft gedurende haar regeerperiode 2020-2025 deze ongewenste en schadelijke praktijk herhaaldelijk publiekelijk tegengeworpen aan haar voorganger.
Er was een bewustzijn bij de regering Santokhi dat deze praktijk schadelijk is voor het land en daarom tot het verleden moest behoren. Dat blijkt uit de wetgeving die in 2023 daartegen is ingediend en in 2024 is aangenomen en afgekondigd. Het gaat om de Wet Geldelijke Voorzieningen President en Vicepresident van de Republiek Suriname 2025, de Wet Geldelijke Voorzieningen Ministers en Onderministers 2025, de Wet Rechtspositie Rechterlijke Macht en de Wet Geldelijke Voorzieningen leden en gewezen leden van De Nationale Assemblée 2025). In deze wetten is de overname-voorziening afgeschaft.
Bovengenoemde wetten hebben de bestreden overname-voorziening niet afgeschaft voor de bewindslieden van de regering Santokhi. Maar met de afkondiging van die wetten heeft die regering zich er wel over uitgesproken dat de overname-voorziening onder geen enkel beding gehandhaafd mocht blijven voor toewijzing. De Memorie van Toelichting bij artikel 25 dan wel 29 van deze wetten geeft expliciet aan dat de overname-voorziening op gespannen voet staat met transparant en behoorlijk bestuur en het effectief beheer van staatsmiddelen.
Het is daarom niet te verklaren en niet te verdedigen dat – ondanks dit expliciet uitgesproken besef in de wetgeving – de regering Santokhi besloten heeft om zichzelf staatsmiddelen toe te eigenen op basis van de door haar afgekeurde overname-voorziening. Dit is niet per se onwettig, maar wel zeer onethisch, niet integer en uitermate onbehoorlijk bestuurlijk gedrag.
In een rechtsstaat – zoals Suriname – is het recht meer dan alleen de wet. Tegen de achtergrond van het gedemonstreerde bewustzijn bij de voormalige bewindslieden, valt nog te bezien of hun overname van staatsmiddelen een rechtsmatigheidstoets zal kunnen doorstaan. Immers, zij hebben getoond niet te goeder trouw te hebben gehandeld door de overname-voorziening – die zij zelf als onbehoorlijk en schadelijk voor het land hebben aangemerkt – ten voordele van zichzelf toe te passen.
De regering Santokhi heeft daardoor bewust ervoor gekozen om te handelen op een wijze die in strijd is met transparant en behoorlijk bestuur en het effectief beheer van staatsmiddelen. Om die reden mag dat optreden van de regering Santokhi als vele malen erger worden aangemerkt dan hetzelfde gedrag vertoond door regeringen die haar voorafgingen.
Het is een zwaktebod dat leden van de regering Santokhi hun onbehoorlijk bestuurlijk gedrag proberen goed te praten door te verwijzen naar wat in het verleden is gebeurd, nu zij door de nieuw aangetreden regering Simons over hun inconsistente gedrag ter verantwoording worden geroepen.
Het ter verantwoording roepen is niet hypocriet, maar het is een plicht die voortvloeit uit de door de nieuwe regering aanvaarde bestuurlijke verantwoordelijkheid. Met de aanname en afkondiging van de vier bovengenoemde wetten, hebben de regering en De Nationale Assemblée zich in 2024 al uitgesproken over de onverenigbaarheid van de overname-voorziening, met transparant en behoorlijk bestuur en het effectief beheer van staatsmiddelen. Om die reden alleen moet De Nationale Assemblée zich nu even ferm als de vorige De Nationale Assemblée uitspreken tegen deze voor de Staat Suriname schadelijke overname van onder andere dienstvoertuigen.
“It ain’t no fun when the rabbit got the gun”
Mr. M.A. Castelen, LLM & LLM
Advocaat, gespecialiseerd in staats- en bestuursrecht, mensenrechten en internationaal recht
