“Honderden aanhangers van de voormalige Braziliaanse president Jair Bolsonaro bestormen vanavond het parlement in de hoofdstad Brasilia, het hooggerechtshof en het presidentieel paleis. Zij richtten binnen vernielingen aan. De Braziliaanse politie zet traangas in. Het gebied rond het parlement was vanavond afgezet door de autoriteiten, maar de ‘bolsonaristen’, aanhangers van de rechtse ex-president, braken toch door het veiligheidskordon heen.” Dit was de identieke berichtgeving op 8 januari 2023 van een honderdtal Braziliaanse en internationale nieuwsplatforms.
Het grootste land van Zuid-Amerika is met ruim 200 miljoen inwoners nooit eerder zo verdeeld geweest. De controversiële verkiezingen van Brazilië waren voor de meerderheid van de bevolking een moeilijke keuze. Kiezen voor Luiz Inacio Lula da Silva, die net uit de gevangenis kwam of voor Bolsonaro onder wie duizenden landgenoten stierven aan corona. Het coronabeleid van het extreemrechts gewezen staatshoofd is ons allen immers bekend. Het was een puinhoop. Beide politici hebben een fanatieke achterban, maar voor veel Brazilianen was het kiezen tussen twee kwaden.
De voormalige metaalarbeider en vakbondsman Lula is eerder van 2003 tot en met 2010 president geweest van het land van de Goddelijke Kanaries. Hij staat bekend als een linksgeoriënteerde leider. Onder zijn bewind ging het best goed met de economie van het land. De ooit bijzonder populaire president, die voor het eerst met meer dan 61 procent stemmen werd gekozen tot regeringsleider, werd zelfs door toenmalig Amerikaans staatshoofd Barack Obama als de meest populaire politicus op aarde getypeerd. Zijn populariteit kelderde na een enorm corruptieschandaal van zijn politieke partij.
Lula is op 5 april 2018 in hoger beroep veroordeeld tot 12 jaar gevangenisstraf wegens corruptie en witwassen. Een federale rechter deed uitspraak over de straf voor Lula da Silva, waarna hij direct in hoger beroep ging. Rechters van het Braziliaanse hof hielden zowel de veroordeling voor corruptie als die voor witwassen in stand en verhoogden de gevangenisstraf zelfs van 9,5 jaar naar 12 jaar en een maand. De rechter heeft bewezen geacht dat Lula da Silva één miljoen euro aan steekpenningen heeft aangenomen van bouwbedrijf OAS. Dat bedrag zou hij hebben ontvangen in de vorm van renovaties van een luxueus penthouse in Guarujá, Brazilië. In ruil daarvoor heeft de oud-president naar verluidt opdrachten van staatsoliebedrijf Petrobras gegund aan het bouwbedrijf. Deze zaak is onderdeel van een groter gerechtelijk onderzoek naar corruptie in en rondom Petrobras, dat in Brazilië Operação Lava Jato, ofwel Operatie Wasstraat wordt genoemd. In 2014 begon een onderzoek naar het witwassen van geld bij tankstations en autowasserijen, waarbij per toeval bewijs werd gevonden van een groot web van corruptie en steekpenningen tussen het staatsoliebedrijf Petrobras en hooggeplaatste politici.
Als democratisch gekozen president heeft Lula bijzonder veel morele steun gehad van de wereld. Zo hebben diverse wereldleiders de bestorming afgekeurd en hun stem laten horen. Ook de hoogste functionaris van de Verenigde Naties kwam uit met een statement. Secretaris-generaal Antonio Guterres: “Ik veroordeel de aanval van vandaag op de democratische instellingen van Brazilië. De wil van het Braziliaanse volk en de instellingen van het land moeten worden gerespecteerd. Ik heb er alle vertrouwen in dat het zo zal zijn. Brazilië is een democratisch land.”
Kogel, koe en kerk
Veel mensen op het platteland hebben voor Bolsonaro gestemd. De rechtse leider heeft in zijn visie constant gepropageerd dat boeren de motor zijn van de Braziliaanse economie. Feit is wel dat het Zuid-Amerikaanse reus een wereldwijde grootmacht is. De meeste soja die Europa voor onder andere veevoer importeert, komt uit Brazilië. Bolsonaro heeft het Amazoneregenwoud opgeofferd om meer land beschikbaar te stellen voor de landbouw. Onder de gewezen president is er een recordontbossing geweest van de groene longen van planeet aarde.
Brazilië is een groot katholiek land, maar andere christelijke stromingen zijn al enkele jaren aan een opmars bezig. Bolsonaro is een voorstander geweest van conservatieve familiewaarden, hierin kunnen de pinkstergemeenten zich volledig terugvinden. Bolsonaro heeft zich structureel anti-LBGTQ uitgelaten. Hierdoor staan veel van de conservatieve gelovigen achter de extreemrechtse politicus en de katholieken achter Lula.
Tijdens het bewind van Bolsonaro hebben veel gewone burgers een wapen kunnen kopen. Door versoepeling van wetgeving in zijn regeerperiode is de wapenverkoop in het land toegenomen. Hij heeft ook veel geld gepompt in het leger en de politieorganisatie. Onder politieambtenaren en militairen is de politicus dan ook bijzonder populair.
Bolsonarisme diep ingeworteld
Hoewel Bolsonaro op de vlucht is, is hij onder een groot deel van het volk nog steeds razend populair. Fanatieke Bolsonaristas zien de strijd tegen Lula als een strijd tegen het communisme. Brazilië is niet zo lang een democratie. Ruim 30 jaar gelden was het land een militaire dictatuur. Bolsonaro is voorstander geweest van deze tijd. Hij heeft zijn fanatieke achterban geïnspireerd om te protesteren tegen de uitverkiezing van Lula en zelfs het leger om een staatsgreep te plegen. Best contradictie en dom dat je zegt tegen communisme te zijn, maar zelf een staatsgreep wil plegen. Brazilië is voor nu een extreem verdeeld land en daar zie ik de komende jaren geen verandering inkomen. Lula staat voor een enorme uitdaging om het vertrouwen van het volk te kunnen winnen. Door behoorlijke economische groei en een veilig Brazilië zou dat best wel kunnen lukken. De radicale Bolsonaristas gaan Lula het leven moeilijk maken. Laten we zien als hij in staat is bijzondere hervormingen te kunnen realiseren, maar voor nu en misschien nog jaren zal het Bolsonarisme sterk voortleven.
