Analyse Poetins Oorlog: Na Hitler danste Europa toch weer met de duivel

Europese landen vertrouwden Hitler ook niet, maar doen uiteindelijk ook mee. Verschillende Europese delegaties brengen tijdens de openingsceremonie, als de nette buren die zij zijn zelfs de nazigroet, terwijl de fuhrer toekijkt. In de drie jaar daarna bouwde Hitler driftig verder aan zijn oorlogsmachine en startte in 1939 een meedogenloze campagne van dood en verderf, ook tegen de nette buren.

Elk jaar sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt in veel landen in Europa uitgebreid stilgestaan bij de verschrikkingen en ellende van de Tweede Wereldoorlog, de hel van Hitler en twee andere bondgenoten tegen de hele wereld. Hitler was van mening dat de Duitsers, tenminste degenen die hij als uitverkorenen had bestempeld, recht hadden de rest van de wereldbevolking aan zich te onderwerpen, of te vermoorden. En dat gebeurde ook, waar de Duitsers kwamen.

Je zou denken dat de bevrijding die kwam in 1945 en de welvaart waarin veel Europeanen sindsdien hebben kunnen leven, zo waardevol zijn dat zij die nooit op het spel zouden zetten, of in gevaar zouden laten komen. Niets is minder waar. Veel Europese leiders wisten dat Poetin, na eerst een pro-westerse houding, zich langzaam had gekeerd en veranderde in een bedreiging. Er waren voldoende rode vlaggetjes sinds 2010, maar op de VS na deden leiders van EU-landen alsof het allemaal wel meeviel. Dat was bewust want het was niet alles kommer en kwel, want behalve een bedreiging was Poetins Rusland ook een aantrekkelijke markt. Poetin heeft nooit een geheim gemaakt van zijn drang om Rusland weer ‘groot’ te maken. Hij praat al jaren over de ‘pijn’ die hij voelt als het gaat om Oekraïne, omdat dat land volgens hem Rusland toebehoort. Er was volgens hem zelfs een spirituele band, een potentieel gevaarlijk motief tegen de achtergrond van de geschiedenis van het eens zo machtige Sovjet-Unie, waarin Rusland de baas was. Poetin was er openlijk over en begin 2014 annexeerde hij De Krim, het eerste deel van Oekraïne dat hij inpikte. De wereld sprak er schande van, sancties kwamen, maar de ex-KGB spion, die sinds 1999 de machtigste man is van Rusland, trok zich daar niets van aan. Daarna hielp Poetin in het oosten van Oekraïne pro-Russische separatisten de gebieden Donetsk en Loehansk in bezit nemen. Twee weken geleden erkende hij de twee gebieden onder controle van de pro-Russische separatisten als onafhankelijke volksrepublieken om daarna vermeende genocide tegen Russen, in die volksrepublieken, te gebruiken als één van de redenen om Oekraïne binnen te vallen. Poetin had meer dan een hint gegeven van waarmee hij in zijn hoofd bezig was en dat hij bereid was ver over de grenzen van het acceptabele te gaan om zijn ideeën werkelijkheid te maken. Er zijn verschillen met 1936, maar precies zoals bij Hitler heeft Europa jarenlang gedanst met Poetin, de nieuwe duivel. En de Europese Unie verdiende eraan en genoot van die dans.

De stappen, naar de inval in Oekraïne toe, waren duidelijk, maar veel landen van vooral de Europese Unie deden weinig om Poetin te stoppen in zijn aanloop. Het zwakke en ineffectieve verzet na de annexatie van De Krim, bijvoorbeeld, vergrootten alleen maar het zelfvertrouwen van de Russische president. Dat hij het niet te negeren China, al heel lang een betrouwbare bondgenoot van de Russen, steeds aan zijn kant had, hielp Poetin ook enorm om zijn spierballen te tonen. Meermalen liet hij in verschillende EU-landen aanslagen uitvoeren op kritische Russen, journalisten en politieke rivalen en personen die hem de rug hadden toegekeerd. Ondanks de protesten uit de hele wereld, ging hij achter zijn belangrijkste binnenlandse criticus Aleksej Navalny aan, liet de geheime dienst hem vergiftigen en toen Navalny dat overleefde en terugkeerde naar Rusland (vanuit Duitsland, waar hij voor zijn vergiftiging behandeld werd), stopte Poetin hem uiteindelijk in de gevangenis in januari 2021. Veel protest en afkeuring uit de hele wereld, maar Poetin ging rustig verder. De Russische president viel de kritische pers in eigen land hard aan, met alle middelen die hij ten dienste had en zorgde ervoor dat rond het einde van 2021, de vrije pers in zijn land bijna helemaal verdwenen of verstomd was. Het laatste onafhankelijke, kritische medium vertrok in de eerste dagen na de inval in Oekraïne. Hij gebruikte onbeschaamd zijn macht en zijn nepdemocratie om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen of het land uit te werken. Een aantal werd met bedenkelijke tenlasteleggingen vervolgd en tot jarenlange celstraffen veroordeeld. In Rusland is er groeiende weerstand tegen Poetin, slechts 26 procent van de bevolking zou werkelijk achter hem staan. Maar, tot nu toe is het hem gelukt alle verzetsbewegingen de kop in te drukken, vaak met grof geweld zonder enig respect voor de mensenrechten. In 2021 liet hij de grondwet aanpassen, waardoor hij in feite tot 2036 aan de macht kan blijven. Daarna won zijn Verenigd Rusland partij 50 procent van de stemmen tijdens de parlementsverkiezingen. Volgens critici in en buiten Rusland, was er veel gefraudeerd en zijn die uitslagen onbetrouwbaar. Maar die beschuldigingen hadden geen effect, simpelweg omdat Poetin al veel ergere dingen had gedaan. De uitslag werd daarom uiteindelijk ook geaccepteerd met een attitude van onvermijdelijkheid. Wat kan je anders doen? Het is uiteindelijk Poetin, leek Europa, maar vooral de EU zich in te berusten.

De tekenen waren daar. Poetin had een plan, sprak erover en voerde het stap voor stap uit. Ondanks zijn duidelijke handelingen bleven landen als Engeland, Duitsland, Nederland, Frankrijk, Italië precies als bij Hitler, de nette buren. Erger nog, Europa deed jarenlang massaal zaken met Poetins Rusland. Aardgas en aardolie, twee producten die landen uit de Europese Unie massaal kochten (en nog kopen) bij het Russische staatsbedrijf Gazprom,. Ze staan nu symbool voor de politieke naïviteit en de nimmer aflatende drang naar winstmaximalisatie door westerse bedrijven. Poetin had daaraan verdiend. Volgens schattingen moet hij nu meer dan 500 miljard euro ter beschikking hebben. EU-landen kregen gas tegen de laagste prijzen en spekten zo de staatskas van Rusland, waar Poetin een reeks politieke en constitutionele manoeuvres bedacht om zijn macht steeds verder uit te breiden. Waarom zou hij, Poetin, zich iets moeten aantrekken wat onder andere de EU vond van zijn plannen? De EU en Amerika stelden economische en financiële sancties in, om kracht te zetten achter hun eis aan Poetin om de mensenrechten, de soevereiniteit van andere landen en ook de vrije pers te respecteren. Economische sancties na economische sancties. Putin was altijd op straf, maar al deze sancties hadden beperkt effect, omdat veel landen van de Europese Unies toch gas en aardolie kochten bij Rusland, tot grote ergernis van Washington. De Amerikanen waarschuwden landen als Nederland om hun afhankelijkheid van Russisch aardgas af te bouwen. Nederland kocht, rond de tijd dat Poetin Oekraïne binnenviel ruim 40 procent van zijn aardgas bij Poetin’s Rusland. Daarnaast deden talloze Nederlandse bedrijven goede zaken met de Russen. Ook verdiende hij meer aan de handel met Nederland, dan Nederland binnenkreeg aan zakendoen met de Russen. In 2021 exporteerden Nederlandse bedrijven voor ongeveer 6 tot 7 miljard Euro naar Rusland. Daar tegenover staat dat Nederland voor meer dan 16.9 miljard importeerde uit Rusland. 14.8 miljard van dat bedrag werd besteed aan fossiele brandstoffen, 11 miljard aan olie en de rest aan aardgas en kolen. De prijs van veiligheid Ook Duitsland, met de grootste economie en industrie van Europa, deed volop en naïef zaken met Rusland. De Amerikanen konden bijvoorbeeld niet begrijpen dat de nieuwe Duitse bondskanselier Olaf Scholz geen contact met hen zocht toen in januari al bekend was dat er meer dan 100.000 Russische troepen gestationeerd stonden aan de grens met Oekraïne. Scholz wilde blijkbaar de geplande opening van de tweede gaspijpleiding vanuit Rusland, de Nord Stream 2, die gepland stond voor begin dit jaar, niet verstoren. Daarnaast zat Scholz met de harde realiteit dat zijn land voor 55 procent van zijn aardgasbehoefte afhankelijk was geworden van Rusland en dus van Poetin. De Duitse economie en industrie zijn de grootste van Europa en die hebben veel energie nodig. Economische belangen waren daarom bij elke uitspatting van Poetin weer ondergeschikt gemaakt aan veiligheid.

Poetin werd onberekenbaarder en steeds brutaler. Dat Ruslands machtigste man niet schroomde grof en grootschalig militair geweld te gebruiken, ook in andere landen, wisten Europese leiders ook. Tijdens de tweede Tsjetsjeense oorlog (1999 tot 2009) en de bombardementen die hij liet uitvoeren in Syrie, om de regering daar te ondersteunen tijdens de burgeroorlog, vielen er honderdduizenden slachtoffers. Het aantal doden doet er bij Poetin niet echt toe, wanneer hij geweld inzet. Slachtoffers, hoeveel die ook zijn, staan bij Poetin niet op de eerste plaats en mogelijk ook niet op plek twee of drie. Dat was behoorlijk duidelijk geworden en toch bleef de EU zaken doen met Poetin. Het leverde simpelweg teveel voordeel op om dat vrijwillig op te geven, ook niet uit morele overwegingen. Europese Pensioenfondsen belegden in Rusland. De Russische elite werd voorzien van de duurste luxeartikelen uit het westen. Engeland koopt geen gas bij de Russen, maar daar tegenover staat dat Russische miljardairs massaal belegden in London, één van de belangrijkste financiële knooppunten van de wereld. Roman Abramovitjs, die in 2003 de Engelse voetbalclub Chelsea kocht en tot een wereldmacht maakte, staat symbool voor de groep Russen die zich op bedenkelijke wijze verrijkten toen de Sovjet-Unie uiteen viel. Schimmige steenrijke Russen, van wie veel goede banden hebben met Poetin, geven al meer dan 20 jaar veel uit in Europa en dat geld was altijd wel welkom. Nu, sinds de aanval op Oekraïne startte op 24 februari, wordt Europese burgers door hun leiders voorgehouden dat de prijs van hun veiligheid nu een flink stuk omhoog zal gaan. Geen zaken meer doen met Rusland, al zijn hun gas en olie goedkoper. Duurder kopen desnoods, maar niet meer bij Rusland. Russische banken worden afgeknepen, rijke Russen worden nu overal geweerd. Nu, nadat Poetin mogelijk de grootste Europese oorlog, sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog is gestart, weten Europese leiders dat veiligheid boven economische belangen hoort te staan. Europa’s dans met de eerste duivel duurde niet zo lang en leverde niet zoveel geld op als de dans met de tweede duivel, Poetin. Die ging jaren door en de prijs die nu betaald moet worden, kan mogelijk onbetaalbaar blijken te zijn.