Tijdens Owru Yari neemt het risico op vuurwerkletsel toe. Met de juiste eerste hulp kun je schade aan ogen, handen en huid beperken. Dit overzicht legt stap voor stap uit wat je direct moet doen en wanneer je hulp moet inschakelen.
De jaarwisseling is voor veel mensen een moment van gezelligheid, muziek en vuurwerk. Maar elk jaar belanden er ook slachtoffers met verwondingen bij de spoed. De schade varieert van kleine brandwonden tot ernstig oogletsel. Vuurwerkverwondingen zijn vaak een combinatie van hitte, druk en chemische irritatie door buskruit.
Juist daarom is het belangrijk om te weten wat je meteen doet, nog voordat je bij een arts of EHBO-post bent. Met snelle, rustige handelingen kun je de kans op blijvende schade verkleinen.
Bij vuurwerkletsel eerste hulp geldt één regel bijna altijd: eerst veiligheid, dan handelen. Zorg dat het slachtoffer weg is van vuurwerk en rook, zodat er geen extra risico is. Kijk daarna wat het belangrijkste probleem is: oogletsel, brandwond, bloedende wond of een combinatie. Vermijd “middeltjes” en ga niet experimenteren. De basis blijft: spoelen bij chemische irritatie en oogletsel, koelen bij brandwonden en druk bij bloedingen.
Een veelgemaakte fout is wachten “om te zien of het overgaat”. Vooral bij oogletsel tellen minuten. Ook schaamte speelt mee: sommige mensen willen eerst thuis oplossen. Toch is het beter om snel de juiste stappen te zetten en, als het nodig is, meteen medische hulp in te schakelen. Liever één controle te veel dan blijvende schade.
Oogletsel door vuurwerk: spoelen is prioriteit
Bij oogletsel is het advies duidelijk: spoelen, spoelen, spoelen. Buskruitdeeltjes en chemische resten kunnen blijven kleven in en rond het oog en veroorzaken soms steeds meer schade. Begin direct met spoelen onder zacht stromend water. Het doel is om vuil en irritatie weg te nemen, zonder te wrijven of te drukken.
Zo doe je het praktisch: laat het slachtoffer rechtop zitten, trek voorzichtig het onderooglid iets omlaag en laat lauw tot koel, schoon water langs het oog lopen. Spoel bij voorkeur minstens 15 minuten en langer als het prikt of brandt. Gebruik geen druppels, kruidenmiddelen of andere producten als vervanging van spoelen. En heel belangrijk: niet wrijven. Wrijven kan oppervlakkige schade verergeren.
Wanneer moet je bij oogklachten meteen naar de arts?
Ga niet af op “het lijkt wel mee te vallen” als er signalen zijn dat het ernstig kan zijn. Schakel direct medische hulp in bij: verminderd zicht, een vervormde pupil, bloed in of rond het oog, een voorwerp of gruis dat je niet kunt wegspoelen, of als de pijn hevig blijft. Bij twijfel is het verstandig om het te laten controleren.
Let ook op indirecte signalen: overmatige traanvorming, niet tegen licht kunnen, het gevoel dat er “zand” in het oog zit, of toenemende roodheid. Dit kan wijzen op beschadiging van het hoornvlies. Als je onderweg bent naar hulp en je kunt veilig handelen, kun je blijven spoelen met schoon water.
Brandwonden door vuurwerk: koelen en beschermen
Brandwonden zijn één van de meest voorkomende vuurwerkwonden. De eerste stap is: koelen met lauw stromend water gedurende 10 tot 20 minuten. Dit vermindert pijn, zwelling en kan de diepte van de verbranding beperken. Gebruik geen ijs direct op de huid; dat kan extra weefselschade geven.
Verwijder daarna alleen kleding of sieraden als ze niet vastzitten aan de huid. Zit stof vastgekleefd, trek het dan niet los. Bedek de wond vervolgens met een schoon, steriel en niet-klevend verband of, als dat er niet is, een schone doek. Smeer geen boter, tandpasta, olie of zalfjes op een verse brandwond; dit kan het genezingsproces verstoren en maakt beoordeling door zorgverleners lastiger.
Snijwonden en kneuzingen: stop bloeding, voorkom infectie
Vuurwerk kan ook snijwonden en kneuzingen veroorzaken door rondvliegende delen. Bij een bloeding: oefen directe druk uit met een schone doek of gaas en houd het gewonde deel, als dat kan, omhoog. Als het verband doorlekt, leg er extra materiaal bovenop in plaats van alles weg te halen.
Maak oppervlakkige wonden voorzichtig schoon met schoon water en dek ze af. Let op tekenen van infectie in de dagen erna: toenemende roodheid, warmte, pus, zwelling of koorts. Sommige vuurwerkwonden lijken klein aan de buitenkant, maar kunnen dieper schade geven door druk of chemische irritatie.
Vuurwerkletsel eerste hulp : neem geen risico
Niet elk letsel vraagt om een ziekenhuisbezoek, maar bij vuurwerk is voorzichtigheid verstandig. Schakel medische hulp in bij: brandwonden die groter worden, erg pijnlijk blijven of diep lijken; letsel aan ogen, gezicht of handen; hevige bloedingen; verlies van gevoel of beweging; of als het slachtoffer suf wordt, duizelig is of moeite heeft met ademhalen door rook of knal.
Bij kinderen geldt: sneller laten beoordelen. Hun huid is gevoeliger en ze kunnen moeilijker uitleggen wat ze voelen of zien. Ook bij mensen met diabetes of een verzwakt immuunsysteem is het risico op complicaties groter. Bij twijfel is controle door een zorgverlener verstandig.
Preventie: simpele stappen die veel ellende besparen
De beste “eerste hulp” is voorkomen dat het misgaat. Gebruik vuurwerk alleen als het legaal is toegestaan en volg instructies strikt op. Houd kinderen op afstand en laat hen niet zelf afsteken. Draag waar mogelijk een beschermbril, zeker bij vuurpijlen en zwaarder vuurwerk. Zorg dat er altijd water of zand in de buurt is om vuurwerk dat niet afgaat veilig te maken, zonder het opnieuw in de hand te nemen.
Geef mislukte vuurwerkstukken tijd: wacht op veilige afstand en benader nooit direct. Veel ongelukken gebeuren juist wanneer iemand “even snel” wil kijken waarom iets niet afging. Voor algemene EHBO-richtlijnen kun je ook betrouwbare bronnen raadplegen, zoals het Rode Kruis: International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies.
