Chronische ziekten en mentale aandoeningen zullen Zuid-Amerika tegen 2050 meer dan 7.300 miljard dollar kosten, waarschuwt de Pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO). De regio staat voor een gezondheids- én economische crisis als er niet dringend wordt ingegrepen.
De pan-Amerikaanse Gezondheidsorganisatie (PAHO) slaat alarm over de snel toenemende kosten van niet-overdraagbare aandoeningen (non-communicable diseases, NCD’s) en mentale gezondheidsproblemen in Zuid-Amerika. In een nieuw rapport, dat op 15 juli 2025 werd gepresenteerd, stelt de organisatie dat deze ziektelast tussen 2020 en 2050 ruim 7,3 biljoen Amerikaanse dollar zal kosten aan productiviteitsverlies en gezondheidszorguitgaven. Dat bedrag is vergelijkbaar met het volledige jaarlijkse bruto binnenlands product van Latijns-Amerika en het Caribisch gebied samen.
PAHO-directeur Dr. Jarbas Barbosa noemt de bevindingen “fiscale alarmbellen” en spreekt van “misschien wel de ernstigste economische ramp op gezondheidsgebied” voor de regio.
Rapport: tien landen, triljoenen in kosten
Het rapport, getiteld “Major storm on The horizon: Health and macroeconomic burdens of non-communicable diseases and mental health conditions in South America”, is opgesteld in samenwerking met de Harvard T.H. Chan School of Public Health. Het richt zich op tien landen: Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, Ecuador, Paraguay, Peru, Uruguay en Venezuela.
Volgens het rapport zijn hart- en vaatziekten, kanker, diabetes en mentale aandoeningen alle belangrijkste doodsoorzaken op het continent. In 2021 stierven ruim 6 miljoen mensen in de regio aan NCD’s; bijna 40% daarvan betrof personen onder de 70 jaar. Ook het aantal mensen met onbehandelde diabetes en mentale klachten neemt sterk toe.
Economische impact en risicofactoren
De economische verliezen worden voornamelijk veroorzaakt door vroegtijdige sterfte, langdurige arbeidsongeschiktheid en verminderde arbeidsproductiviteit. Brazilië draagt met USD 3,7 biljoen het grootste verlies, gevolgd door andere landen met miljardenverliezen—tot wel 4,5% van het bruto binnenlands product per land.
Volgens econoom Dr. David E. Bloom, hoofdauteur van het rapport, is het tijd dat beleidsmakers de intrinsieke én economische waarde van gezondheid erkennen: “Dit rapport geeft beleidsmakers harde cijfers in handen om gezondheid hoger op de politieke agenda te plaatsen”.
De stijging van NCD’s wordt in verband gebracht met vergrijzing, tabaksgebruik, ongezonde voeding, lichamelijke inactiviteit, overmatig alcoholgebruik en luchtvervuiling. Sinds 2000 is obesitas onder volwassenen met 67,5% toegenomen, diabetes met 53,6%, en lichamelijke inactiviteit met 24,1%. Twee derde van de volwassenen in de regio heeft overgewicht, en de regio scoort het hoogst wereldwijd in fysieke inactiviteit.
Vooruitgang zichtbaar, maar actie blijft noodzakelijk
Hoewel er de afgelopen jaren vooruitgang is geboekt—met name door sterftereductie bij hart- en kankerpatiënten dankzij beleidsmaatregelen zoals PAHO’s HEARTS-initiatief—waarschuwt het rapport dat landen veel verder moeten gaan.
Het rapport roept op tot versterking van drie pijlers:
Preventie van risicofactoren als tabak, ongezonde voeding en inactiviteit.
Vroegtijdige diagnose en behandeling om gezondheidsschade en economische verliezen te beperken.
Financiering en fiscale maatregelen, zoals accijnzen op tabak, alcohol en suikerrijke dranken, die kunnen bijdragen aan betere volksgezondheid én zorgbudgetten.
Volgens Dr. Barbosa is 40% van de kankergevallen te voorkomen met gezonde voeding, lichaamsbeweging en het terugdringen van tabak. Baarmoederhalskanker kan zelfs volledig uitgeroeid worden met vaccinatie en vroege behandeling.
Regionale aanpak vereist
Slechts 36% van de mensen met hypertensie in de regio heeft hun bloeddruk onder controle en maar 58% van de diabetespatiënten krijgt effectieve behandeling. PAHO werkt aan de versterking van eerstelijnszorg, brede toegang tot medicijnen via het Revolving Fund, en integratie van NCD- en mentale zorg in bestaande systemen.
De komende High-Level Meeting on NCD’s and Mental Health*, in september tijdens de VN-top, biedt landen een belangrijke kans om hun engagement te hernieuwen en concrete afspraken te maken.
PAHO roept alle regeringen op om gezondheid centraal te stellen in hun economische beleid. Investeren in preventie, basiszorg, mentale gezondheid en slimme regelgeving is cruciaal om deze naderende storm af te wenden. “Gezondheid is de basis van ontwikkeling, veiligheid en welvaart”, aldus Dr. Barbosa. “De strijd tegen chronische ziekten en mentale aandoeningen is geen keuze, maar een noodzaak. Het moment om in actie te komen is nu”.