8 Decemberstrafprocess: van 15 moorden tot vonnis

De spanningen naar 20 december lopen op wanneer dan opnieuw een vonnis wordt uitgesproken in het 8 decemberstrafproces tegen hoofdverdachte Desiree Delano Bouterse. De krijgsraad had in 2021 al een vonnis uitgesproken, Bouterse is toen opnieuw veroordeeld voor 20 jaar celstraf voor de Decembermoorden. Onderstaand een chronologische tijdlijn over de gebeurtenissen, beknopt aangegeven.

8 december 1982

Vijftien journalisten, wetenschappers en vakbondsleiders zijn opgepakt door de militairen die sinds 1980 de macht hadden in Suriname onder leiding van Bouterse. De vijftien zijn opgepakt uit hun huizen en gebracht naar het Fort Zeelandia waar ze zijn doodgeschoten. Deze vijftien werden omschreven als tegenstanders van het regime. Bouterse beweerde in de rechtszaal dat ze bezig waren met het creëren van een overname en dat de gevangenen pogingen deden om te vluchten, dat werd ook voorgelezen in een verklaring door Bouterse op de Staats Zender, STVS. Er zijn tot nu toe nog geen harde bewijzen geleverd als dat werkelijk zo was.

1 november 2000

Is het vooronderzoek naar het strafproces gestart. Een maand voor dat de officiële verjaringstermijn zijn de Surinaamse autoriteiten gestart met een gerechtelijk vooronderzoek naar de daders van de Decembermoorden. Officieel is het strafproces gestart op 30 november 2007 en loopt tot nu toe. De hoop is dat 20 december van dit jaar eindelijk een eind kan komen. Vijftien militairen werden toen verdacht van het plegen en/of betrokken zijn bij de moorden, Bouterse is in het geheel als hoofdverdachte aangemerkt. Bouterse heeft toen aangegeven dat hij slechts politiek verantwoordelijk was omdat hij zelf niet aanwezig was in het Fort ten tijde van de moorden. Getuigen hadden toen verklaard dat de slachtoffers toen eerst door Bouterse zijn geleid. Ruben Roozendaal, een van de militairen betrokken bij de staatsgreep en ook een van de verdachten van de Decembermoorden, had toen verklaard dat Bouterse persoonlijk Cyrill Daal en Soerendre Rambocus, twee van de vijftien vermoorden, zou hebben doodgeschoten.

April 2008

Het strafproces wordt tijdelijk opgeschort. Er hadden toen vijf zittingen plaatsgevonden. De advocaten van de verdachten in deze hadden zich voornamelijk gericht om de Krijgsraad niet- ontvankelijk te laten verklaren. Op 3 juli 2008 is het proces hervat. Etienne Boerenveen en Arthy Gorré, waren toen opgeroepen als militairen, ook Dick de Bie en Iwan Krolis werden opgeroepen als verdachten. Er zijn toen een aantal mensen opgeroepen als getuigen: Eleonora Graanoogst, de secretaresse van Bouterse, had toen belastende verklaringen afgelegd.

Juni 2009

De laatste vier verdachten zijn opgeroepen door de openbare aanklager. De oud-militairen Edgar Ritfeld, Ruben Roozendaal, Badrisein Sital zijn toen opgeroepen. Daarnaast waren ex-minister van financiën en planning Winston Caldeira ook opgeroepen. Door alle vier is bezwaar aangetekend tegen hun dagvaarding, echter zijn ze niet afgevoerd van de verdachtenlijst en is ook afgewezen door het Hof van Justitie.

Augustus 2010

Desi Bouterse is democratisch gekozen als president van Suriname. Dit gebeurde toen in het verband van de Mega Combinatie. Het leek er even niet op dat Bouterse het presidentschap niet zou krijgen. Echter, de situatie veranderde toen de Volksalliantie van Paul Somohardjo alsnog besloot om Bouterse te ondersteunen. Met de 23 stemmen van zijn Mega Combinatie en de 2 stemmen van zijn aartsrivaal op dat moment, Ronnie Brunswijk, en nog eens 6 stemmen van de Volksalliantie, kwam Bouterse toen op 36 stemmen. Hij eiste het presidentschap op met tweederde meerderheid.

5 april 2012

Er wordt een amnestiewet aangenomen in de Nationale Assemblee. De parlementariërs Melvin Bouva, Rashied Dhoekie, Anton Paal, Ricardo Panka en Ronnie Tamsiran hebben een wetsvoorstel ingediend om de amnestiewet van 1989 te verruimen. Binnen de verruiming zijn de strafbare feiten, gepleegd tijdens het militair regime van 1980 tot en met 1984, ondergebracht. Dit betekende dat de daders van de Decembermoorden vrijuit zouden gaan, onder wie Bouterse, die toen als president van het land fungeerde.

In augustus 2023 werd de amnestiewet getoetst door het Constitutioneel Hof, het werd duidelijk dat de amnestiewet in strijd was met de grondwet en mensenrechtenverdragen. De wet is toen nietig verklaard door Gloria Stirling, voorzitter van het Constitutioneel Hof. Deze toetsing kon niet eerder plaatsvinden, omdat er toen nog geen Constitutioneel Hof was geïnstalleerd. Voor zijn aantreden beloofde Bouterse dit hof te installeren, maar dit is toen niet gebeurd. Het CHof is officieel in 2020 geïnstalleerd onder het bewind van president Chan Santokhi.

 Juni 2016

De krijgsraad besloot dat de verruiming van de amnestiewet niet gold voor een lopend proces, de zaak werd hervat. De Krijgsraad had eerder bij beschikking van 30 januari 2017 beslist dat het 8 decemberstrafproces – ondanks het bevel van de regering om dat strafproces te beëindigen – toch moest worden voortgezet. De auditeur-militair heeft zijn requisitoir gehouden. De Openbare aanklager heeft toen 20 jaar geëist tegen Bouterse voor zijn bijdrage in de 8 Decembermoorden.

29 november 2019

Ook de krijgsraad veroordeelt Bouterse voor 20 jaar bij verstek. Hij kwam zelf niet opdagen bij de zittingen. Zes andere verdachten zijn veroordeeld voor 10 en 15 jaar, voor niemand is toen directe gevangenneming gelast. Stephanus Dendoe, Arthy Gorré en Iwan Dijksteel zijn enkele van de verdachten die ook zijn veroordeeld door de krijgsraad.

5 december 2019

Bouterse tekent verzet aan tegen het verstekvonnis

20 januari 2020

Bouterse verschijnt voor het eerst fysiek voor de krijgsraad. Dit is een wettelijke voorwaarde als iemand verzet aantekent.

30 November 2020

Hoofdverdachte Desi Bouterse gaat voor het eerst naar de rechter en gaat inhoudelijk in op de Decembermoorden. Hij geeft in zijn verklaring aan dat er niet aan waarheidsvinding is gedaan en sprak over ‘ernstige tekortkomingen tegen hem en de andere verdachten in het 8 decemberstrafproces. In zijn slotpassage van zijn toespraak zegt hij: “Mevrouw de President en leden van de Krijgsraad, ik zeg U, dat ik zeker weet dat – naar analogie van de bekende uitspraak van een door mij hooggeachte staatsman, de geschiedenis ook mij zal vrijspreken van alle schuld aan het trieste, traumatische gebeuren van 8 december 1982. En laten we ons realiseren dat een wezenlijk deel van die geschiedenis besloten is in de documenten, die de voormalige kolonisator in zijn kluizen voor 60 jaar heeft opgeborgen. Ik dank U.”

30 augustus 2021

Bouterse is opnieuw veroordeeld door de krijgsraad en tekent daarna voor hoger beroep. Enkele dagen na het uitspreken van het vonnis hield Bouterse een persconferentie waarbij hij aangaf zich niet te storen aan het vonnis.

29 juli 2022

De zaak van het hoger beroep van de 8 Decembermoordverdachten gaat van start. Tijdens de behandeling is naar voren gekomen dat er getuigen zijn opgeroepen voor verhoor in de rechtszaal. Bouterse verklaarde tegenover reporters dat de getuigenverhoren hebben gemaakt dat zaken konden worden vastgelegd, deze zaken zijn opgenomen in het proces. “We gaan ze sowieso boven water halen.” Verder merkt de verdachte op dat hij geen contact heeft met de getuigen die toen gehoord zouden worden.

Advocaat van Bouterse, Irwin Kanhai, zegt dat hij de verdachten John Hardjoprajitno en Harvey Naarendorp nodig acht te horen als getuigen. Naarendorp was in die tijd minister van Buitenlandse Zaken en is een belangrijke schakel die kan vertellen wat de stand van zaken was in de periode rond het 8 december gebeuren.

De raadsman stelt dat er plannen waren vanuit de voormalige kolonisator Nederland, om een coup in Suriname te plegen. “Er wordt sinds de jaren ’82 ontkend, zelfs vanuit de media, alsof jullie niet beter weten dat het vreselijk troebel was en er een regime verandering op komst was, gefinancierd en georganiseerd door het voormalige moederland, Nederland. In dat verband moesten er acties worden ondernomen.” De jurist stelt dat er genoeg verklaringen zijn in het onderzoeksdossier die genegeerd zijn bij de beoordeling van de zaak.

29 november 2022

Er wordt een decente-onderzoek gedaan. Het bezoek aan plaats delict zou het geheugen van de hoofdverdachten moeten triggeren. Hoofdverdachte Desi Bouterse was ook aanwezig tijdens het decente-onderzoek in het Fort, net als Iwan Dijksteel, Stephanus Dendoe en Ernst Gefferie.

Met de rondleiding zouden de verdachten en hoofdverdachten hun geheugen op gang moeten brengen over wat er gebeurd zou zijn op 8 december in het Fort Zeelandia. Bouterse wordt ervan beschuldigd verantwoordelijk te zijn voor de moord van 15 personen die zijn opgepakt tijdens de coup. “Je probeert alles voor de geest te halen. Het lukt niet helemaal, want het is ruim 40 jaar geleden, maar met vallen en opstaan en ondersteuning lukt het een beetje”, was Bouterse zijn reactie, toen hij uit het Fort kwam.

31 januari 2023

De openbare aanklager handhaaft dezelfde strafeis in hoger beroep. Tegelijkertijd beval waarnemend procureur-generaal (pg) Carmen Rasam gevangenneming van Bouterse. Er zijn volgens Rasam genoeg bewijzen uit de verklaringen naar voren gekomen waaruit blijkt dat Bouterse verantwoordelijk is voor het medeplegen van de moorden op 15 personen op 8 december 1982. De vervolging gaf aan dat het om een opgezet plan zou gaan dat zorgvuldig is voorbereid en uitgevoerd. Hierdoor heeft het Openbaar Ministerie (OM) geen behoefte gehad om andere getuigen te horen tijdens het strafproces in hoger beroep. Dit was ook behandeld bij eerdere zittingen van het Hof van Justitie.

31 juli 2023

Bouterse houdt zijn laatste betoog en zegt dat hij zal berusten in wat het uiteindelijke eindvonnis zal zijn. Bouterse stelt dat vanuit zijn kant de waarheid wordt gesproken en dat dit niet is wat partijen willen aanhoren. Hij stelde ook weer dat Nederland achter vele zaken zit als het gaat over het decemberproces en niemand dit wil aanhoren. De hoofdverdachte stelt dat het opmerkelijk is dat de rechterlijke macht nu pas bepaalde zaken uit het dossier naar boven brengt.

De hoofdverdachte ging ook in op het punt van de nabestaanden dat hij geen spijt heeft betuigd. De hoofdverdachte stelt dat al meerdere keren spijt is betuigd. “Als een Surinamer dood gaat moet het ons verschrikkelijk spijten. Dan laat staan 15. Het is zeer betreurenswaardig. Dat hebben we al duizenden keren gezegd.” Bouterse zei dat het nu zover is dat het verhaal, dat zich in december 1982 heeft afgespeeld, op de juiste wijze verteld moet worden.