Na de uitspraak van het Constitutioneel Hof op 5 augustus 2022 dat de huidige kiesregeling in strijd is met de grondwet, had president Chandrikapersad Santokhi een commissie benoemd die zou werken aan het samenstellen van een ontwerpwet om te komen tot een nieuwe kiesregeling. Op 23 maart 2023 bracht de commissie haar rapport uit met twee voorstellen.
Daarnaast liggen er nog twee voorstellen bij DNA van anderen. In 1987 was de huidige kiesregeling bij referendum aangenomen. De motivatie van die kiesregeling was dat alle districten gelijke ontwikkelingskansen moesten krijgen. Na 36 jaren blijkt dat die districten geen stap vooruit hebben gemaakt.
De verkiezingen
Volgens de huidige kieswet kunnen alleen politieke partijen aan de verkiezingen deelnemen en mogen zij alleen kandidaten kiesbaar stellen. Om mee te mogen doen aan de verkiezingen moeten ze honderdduizend SRD storten bij het onafhankelijk kiesbureau.
Daarmee zijn partijen die het willen doen met contributies en individuele politici uit gesloten van deelname aan de verkiezingen. De verkiezingsstrijd wordt niet op basis van een ideologie of ontwikkelingsvisie gevoerd, maar door het aantal mensen die op de been gebracht kunnen worden op de vergaderingen (massa meetings). Daarvoor moeten grote getallen mensen van het ene district naar de ander getransporteerd worden.
Naast de bussen die betaald moeten worden moeten de instappers ook van “zaak geld” en voeding voorzien worden. Voor de hele organisatie zijn er ook nog veldwerkers nodig die gepaaid moeten worden. Die giften bestaan uit staatsmiddelen (jobs, grond, levering van diensten of goederen) en geld.
Ook de intellectuelen gaan ervoor. Voor hun is in het vooruitzicht een baan als minister, directeurspositie, lid als raad van commissaris, ambassadeur, consultant of adviseur van de president. Om de aanwezigen bezig te houden tijdens de massa meetings, worden er nog drankjes en hapjes uitgedeeld en een of meerdere muziekformaties op het podium gezet.
Sprekers doen daarbij allerlei beloften waarvan men bij voorbaat weet dat de uitvoering daarvan onmogelijk zijn. Overigens hindert dat niemand. Bij eventuele confrontatie daarmee wordt dat afgedaan als podiumtaal. Op de verkiezingsdag staan er partij bonzen bij de stembureaus die de kiezer nog iets in de hand duwen om hen te motiveren. Sommigen doen dat tegenwoordig van uit een helikopter.
Wie betaalt die bepaalt
Om het voorgaande te bekostigen is enorm veel geld nodig. Dat halen de partijen bij sponsoren. De politieke partijen zijn verplicht om jaarlijks een financieel verslag te publiceren. De bedragen die daarin vermeld worden zijn in schril contrast met wat er daadwerkelijk wordt uitgegeven. De publicatie gebeurt kort voor de verkiezingen. De juistheid daarvan noch de herkomst van het geld wordt gecontroleerd. Terwijl het publieksgeheim is dat veel van het geld niet afkomstig is van mensen die broodbakken of bannen planten. Voor 1989 deden de sponsoren hun donatie en bleven op de achtergrond. Alle partijen hadden hun eigen sponsoren.
Dat kon opgemaakt worden aan de personen of bedrijven die werkzaamheden of goederen en diensten mochten leveren aan de overheid. Vanaf de verkiezingen van 2000 is de behoefte aan giften en daardoor de invloed van de sponsoren toegenomen in de politieke partijen. Tegenwoordig financieren ze alle partijen die een regering kunnen vormen. Zij bepalen (dragen voor) wie er op de kiezerslijsten worden geplaatst en wie minister mag worden. En dat doen ze niet uit liefde of vriendschap met degene is voor gedragen. Maakten ze nog deel uit van de partijbesturen, raad van commissarissen bij staatsbedrijven zoals de EBS, Telesur, CBvS, SML etc. , vanaf 2010 zitten zij in commissies die namens de staat met derden moeten onderhandelen. Als voorbeeld mogen dienen Newmont, Alcoa, Oppenheimer etc. Met andere woorden ze staan er met hun neus erbij.
Het regeerbeleid
De regering Santokhi benoemd in oktober 2022 een commissie (Energie Tarieven Commissie) die de regering moet adviseren bij het bepalen van de juiste stroom tarieven. Daarvoor hadden Ernst & Young en een presidentiële commissie reeds rapporten uitgebracht aan de regering. Beide rapporten hadden als conclusie dat de stroomtarieven van EBS te hoog waren vanwege mismanagement, inefficiëntie en belangenverstrengeling.
De commissie stelde, met cijfers en informatie van de Energie Autoriteit Suriname, de EBS en Staatsolie vast dat de bevindingen van Ernst & Young en de presidentiële commissie correct waren. En dat volgens dezelfde informatie van de EAS, EBS en Staatsolie, de bevolking voor tientallen miljoen USD’s per jaar benadeeld wordt.
De regering vraagt vervolgens de commissie om tot compromis energietarieven te komen met de EBS en Staatsolie. Met andere woorden vraagt de regering de commissie medewerking zodat de inefficiëntie, het mismanagement en belangenverstrengeling, de corruptie dus, toch nog een “beetje” door kan gaan.
Energietarieven
Als de commissie haar bevindingen wereldkundig maakt, wordt ze via de media ontslagen door de minister van Financiën. De DNA die op de hoogte is van alle drie rapporten houdt zich muisstil. Waarom laat de regering die 100 miljoen USD liggen, terwijl ze daarmee de crisis in de gezondheidszorg en andere problemen in het land kan oplossen?
En de woede van het volk enigszins kon temperen. In 2014 had Alcoa de aluinaarde industrie abrupt stilgelegd en daarmee de Brokopondo overeenkomst (wet) die tot 2033 liep, overtreden. De regering Bouterse weigerde schadevergoeding van de Alcoa te eisen. Maar bood via een presidentiële bauxietcommissie, in 2016 DNA-wetsvoorstellen ter goedkeuring tot beëindiging van de Brokopondo overeenkomst. De DNA keurde de voorstellen af en noemde ze zelf onethisch. Vanaf 2015 staat de prijs voor aluminium boven 1500 USD per ton.
Suriname zou bij voortzetting van het bedrijf,500 miljoen tot 1 miljard USD netto per jaar aan de productie van aluinaarde (twee miljoen ton per jaar) kunnen verdienen. Echter werden dezelfde voorstellen van 2016 tot beëindiging van de Brokopondo overeenkomst in 2019 goedgekeurd door dezelfde DNA. Waarom liet de regering de meest efficiënte aluinaarde fabriek ter wereld vernietigen, terwijl er bauxiet nog voor minimaal 20 jaren aanwezig is in het land?
Democratie of oligarchie
Als de kiezers hun stem verruilen voor giften, de gekozen regeringen het beleid niet bepalen en de Nationale Assemblee wordt gedirigeerd, is er dan sprake van een democratie of van een oligarchie? Erger nog. Het Constitutioneel Hof doet de uitspraak dat het huidige kiesstelsel in strijd is met de grondwet.
Dus moet er een kiesregeling gemaakt worden die enkel en alleen aan de grondwet voldoet. De deskundigen en de DNA-voorzitter verklaren echter dat voor een nieuwe kiesregeling politieke draagvlak nodig is. Met andere woorden de uitspraak van het Constitutioneel hof kan alleen uitgevoerd worden bij gratie van de financierders. Is er nog sprake van een rechtstaat?
Kenneth Sukul
Kennethsukul@outlook.com
