Het loerend gevaar van voedselfraude

De tijd waarin de mens zich dagelijks vooral bezig hield met het vangen, bereiden en eten van landdieren, vissen of vogels met wat groenten, knollen of zaden is al lang voorbij. In onze ’geciviliseerde wereld’ is daar de machtige voedingsindustrie, bestaande uit bedrijven die op industriële schaal grondstoffen, vooral uit de landbouw en de visserij, verwerken tot voedingsmiddelen en genotmiddelen.  Anticiperend op klantbehoeften bepaalt deze industrie in grote mate – samen met de handelaren en horeca – hoe voedingsmiddelen zijn samengesteld, hoe deze er aan de buitenkant uitzien en hoe ze aan consumenten worden aangeboden.

Sterker, de Duitse farmaceutische gigant en pesticiden-grootmacht Bayer, die enkele jaren geleden de Amerikaanse zaadhandelaar Monsanto met behoud van producten voor 66 miljard USD heeft opgekocht, heeft door genetische manipulatie grip op de grondstoffen en daarmee ook op de voedingsindustrie van de wereldwijde menselijke leefgemeenschap.

Tegelijkertijd neemt echter in grote delen van de wereld het bewustzijn over een gezond lichaam en de invloed van voeding op ons kostbare leven steeds meer toe. We willen niet alleen lekker eten, maar ook gezond blijven. Maar hoe veilig is ons voedsel en wat ligt er eigenlijk op ons bord?

Voedselveiligheid

Het staat buiten kijf dat het voedsel dat in Suriname wordt aangeboden veilig moet zijn. In de eerste plaats zijn producenten van levensmiddelen hiervoor verantwoordelijk. Er is sprake van veilig voedsel wanneer er geen micro-organismen, chemische verontreinigingen of andere stoffen in voedingsmiddelen voorkomen in hoeveelheden die schadelijk zijn voor de mens. Hierbij wordt geen rekening gehouden met dieet- of religieuze aangelegenheden of levensstijl keuzes. Wist u dat er dierlijke haren en mogelijk ook kunstmatige vezels zoals chemisch behandelde houtsnippers als broodverbetermiddelen verwerkt zijn in brood? Ook is het gebruik van insecten toegestaan als ingrediënt van menselijke consumptie.

Niet alleen is het gebruik van insecten voor krekelmeel en kleine meelwormen in voedingsmiddelen onlangs binnen Europa toegestaan. De rode kleurstof karmijn, gewonnen uit schildluizen, is al langer toegestaan als additief (E 120). Denk aan roze koeken, rode snoepjes en rode zuiveldranken. Vanwege allergieën is het daarom belangrijk dat op het verpakkingsetiket exact staat aangegeven welke insecten zijn verwerkt. En niet in de laatste plaats moet de optelsom gemaakt worden in welke mate onze bodem en waterbronnen verontreinigd zijn door het veelvuldig kwikgebruik bij goudwinning en gebruik van pesticiden.

Vanzelfsprekend heeft dit ernstige gevolgen voor mens en milieu. Food defense (Assess, Access, Alert en Audit) betreft bedreigingen van buitenaf waardoor moedwillig producten of merken beschadigd kunnen worden. Denk vooral aan externe personen of eigen (ex-)medewerkers die schadelijke ingrediënten kunnen toevoegen tijdens het productieproces. Vervolgens kan dit leiden tot gezondheidsrisico’s voor de consument. Voedsel moet niet alleen veilig zijn, maar bedrijven zijn ook verplicht om in dit kader voedselkwaliteitsanalyses toe te passen.

Voedselfraude

In het verwerkingsproces van grondstoffen kunnen een of meerdere leveranciers voedselfraude plegen. Volgens artikel 1 sub n van de Wet NIVS, de regelgeving in het kader van voedselveiligheid in Suriname, is voedselfraude omschreven als uit winstbejag opzettelijk vervalsen, vervangen, toevoegen, vervaardigen, verwaarden of bewust verkeerd etiketteren van een levensmiddel met het doel de consument te misleiden. Denk aan een verpakkingsetiket dat onjuiste informatie bevat, maar ook vervanging van een ingrediënt door een goedkoper ingrediënt, verdunning van een vloeistof en het verbergen of namaken van een ingrediënt als manieren om inkopers en consumenten te misleiden. In de top 10 van levensmiddelen of ingrediënten die vaker bij voedselfraudegevallen in Europa voorkomen, gaat het om olijfolie, vis, biologische voeding, melk, granen, honing en ahornsiroop, koffie en thee, kruiden, wijn en als laatste bepaalde vruchtsappen.

Voor het opsporen van voedselfraude zijn er verschillende analysemethodes om de echtheid van een
product te controleren. Hierdoor kunnen afwijkingen van producten worden vastgesteld. Het geheel vermijden van voedselfraude is helaas moeilijk. Daarom is het belangrijk dat bedrijven die te maken hebben met voedingsmiddelen, een goede voedselfraude-analyse uitvoeren. Het gaat dan om het analyseren van een volledige keten; startend bij de betrouwbaarheid van de leveranciers tot en met het eindproduct bij de consument en de gebruikte distributiekanalen.

Risicoanalyses kunnen inzichtelijk maken welke maatregelen genomen moeten worden om de risico’s te beheersen en eventueel te controleren. De vraag is of onze bedrijven in de voedingssector deze analyses toepassen op de voedingsmiddelen?

Casus Rosita’s Surinaamse roti

De Surinaamse roti’s van Rosita’s hebben flink wat stof doen opwaaien in de Surinaamse keuken. Op sociale media werd door duizenden consumenten geprotesteerd en dat verscheen weer in de krant: de roti’s van Rosita’s zijn hartstikke nep. Er wordt reclame gemaakt voor authentieke roti’s, maar de rotiplaten zijn gewoon afkomstig uit een Nederlandse tortillafabriek en worden in de Nederlandse supermarkt gewoon bij de Surinaamse producten gelegd. De opzet is om consumenten te misleiden: je koopt namelijk iets anders dan je denkt. Deze ‘rotiplaten’ komen niet eens in de buurt van de authentieke Surinaamse roti.

Conclusie

De Surinaamse overheid moet ervoor waken dat levensmiddelen na consumptie geen nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid van de consumenten en niet leidt tot ziekte of letsel. In de de Wet NIVS (2021) is ook het Nationaal Instituut voor Voedselveiligheid Suriname als toezichthoudend orgaan op veiligheid en kwaliteit van het voedsel ingesteld. Dit instituut kent als leidraad de Codex Alimentarius als verzameling van standaarden, richtlijnen en gedragscodes op het gebied van levensmiddelen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Hoewel wetgeving voorhanden is, staat ons land bekend om zwakke geïnstitutionaliseerde controlemechanismen. Hoe gaat de NIVS de inhaalslag doen en op welke wijze werkt dit nu in de praktijk door?

Vanaf de productie van grondstoffen waaronder groenten, vruchten, vlees, melk en eieren tot aan dat wat de consument daadwerkelijk eet, wordt het voedsel verwerkt in een keten bestaande uit verschillende leveranciers. In het kader van voedselveiligheid en het voorkomen van voedselfraude zijn de analyses van bedrijven om risico’s in kaart te brengen essentieel zodat adequate maatregelen kunnen worden genomen. Er is altijd een loerend gevaar op het bestaan van voedselfraude!

De verantwoordelijkheid voor veilig en voedzaam voedsel ligt uiteindelijk bij alle belanghebbenden, waaronder beleidsmakers, producenten, bedrijven, consumenten, maatschappelijke organisaties, academische en wetenschappelijke instellingen. In het bijzonder hier een oproep aan consumenten van voedingsmiddelen. Leef en eet bewust; niet alleen de prijs en smaak van voedsel zijn relevant, maar ook wat er in uw voeding zit! Onderzoek zelf en weet wat u eet!

Voor het vergroten van het collectieve maatschappelijk bewustzijn over financiële criminaliteit in Suriname nodigt de Stichting Fight Financial Crime Suriname (www.ffcsr.com) u uit om mee te kijken, denken, praten en schrijven! Voor nadere informatie kunt u contact met ons opnemen ([email protected]).