Meningen en opvattingen over de leningen en schulden hebben de Surinaamse samenleving helemaal verscheurd. Een enorme hype voor en na de verkiezingen tot in de uithoeken van Suriname maakte het onmogelijk om een objectieve discussie te voeren. De anti-NDP-sentimenten hadden zo’n toevlucht genomen dat nuchter willen praten over feiten en fictie gelijk stond als vloeken. De emoties zijn nog steeds aanwezig in de samenleving en die worden ook heel kundig ververst en aangevuld en levendig gehouden. Maar wordt er niet een verkeerde discussie gevoerd? Worden de accenten niet verkeerd gelegd? Als wij even voorbij de emoties durven te gaan dan zoeken wij naar wat het precieze probleem is. Wat was het probleem nu echt omtrent de leningen en schulden? Waren er echte problemen of waren het opgeklopte emoties?
- Mocht er niet geleend worden?
- Mocht er niet zoveel geleend worden? Hoeveel dan wel?
- Mocht er niet geleend worden voor bepaalde doelen? Voor welke doelen dan wel en voor welke niet?
Deze discussie is nimmer helder over de bühne gebracht, door niemand. Het ging alleen om de emoties die varieerden van “Bouta heeft ons arm gemaakt met zoveel lenen”, “NDP heeft vele generaties belast met een schuld”, “Suriname is de nieuwe Venezuela”, “NDP’ers hebben geld in hun zak gestopt”, “Er is geleend voor de aloe en uien”, “Hoefdraad heeft alles verkocht” etc.
Alles werd door elkaar gehaald: leningen, mogelijke malversaties, dollar schaarste en de stijgende koers. Het werd een groot bord spaghetti met massala en peper erin, heel vies. En dat werd geserveerd met veel black label en cola met ijs, een gangbaar concept in bepaalde kringen. Men was helemaal beneveld en kon niet meer helder denken en praten. In die benevelde situatie greep men voor elk probleem in het land naar het verwijt van leningen en schulden. Het zou mij niet verbazen dat sommigen klaar stonden om de grote wolkbreuken boven Paramaribo ook aan de schulden en leningen toe te schrijven. Het land werd gegijzeld door het schuldenverhaal. En als dat zo’n groot probleem was voor het land dan is de vraag waarom er niet helder en feitelijk erover gesproken werd.
Probleem
Wat was het probleem nu echt omtrent de leningen en schulden? Dat werd helaas niet helder verteld en als je doorvroeg dan werden antwoorden in de vorm van balletje-balletje spel gegeven, alles werd door elkaar gehaald en doorspekt met emoties. Als je bijvoorbeeld vroeg wat het probleem van de Oppenheimer leningen was dan begon men over de commissies die betaald zijn en als je doorvroeg en vroeg hoe men anders aan geld moest komen dan stapte men over op andere opmerkingen over stelen, in de zakken stoppen en generaties arm maken. Kortom, emoties en feiten werden kundig met elkaar vermengd met kennelijk valse motieven.
Wellicht is er nu wel ruimte om nuchter naar het leningenverhaal te kijken, een nuchtere kijk met een glas halal gemberbier om niet beneveld te raken.
-
Lenen?
Lenen en schulden zijn normale verschijnselen. Er is haast geen land in de wereld dat geen schuld heeft. Zelfs de grote geïndustrialiseerde landen – zoals EU-landen, Japan, VS – hebben schulden. Zelfs landen met grote fondsen – zoals Saudi-Arabië, UAE – hebben schulden. Ook landen die uitlenen – zoals China – hebben schulden. Dus wat is het probleem dat Suriname schulden heeft? Niks mis mee. Herrie op dit punt is pure herrie met valse motieven.
-
Omvang schulden
Gaat het om de omvang van de schulden? Wij weten dat eind 2019 de totale schuld USD 3 miljard was, bij een koers USD/SRD 7,52.
Is USD 3 miljard veel? Waarom is het veel? Hoeveel schuld is dan acceptabel? Dat werd niet verteld door de anti-NDP’ers. Als men eerlijk naar de samenleving was zou men moeten zeggen hoeveel schuld wel acceptabel is. Geef dan een visie wat wel acceptabel is en dus hoeveel dan te veel was.
Lenen op zich is dus wereldvreemd fenomeen en geen probleem. Voor de hoogte van de schulden moet je kijken of het land in staat zal zijn om de schulden terug te kunnen betalen. Had Suriname dan te veel geleend? Hoe kan je dat beoordelen? Benchmarken? Hoe doen andere goed ontwikkelde landen het? Een belangrijke graadmeter is schuld/bnp ratio of in het Engels debt/gdp ratio. Dat geeft de mogelijkheid om objectief te beoordelen of de hoogte van de Surinaamse schulden wereldvreemd waren.
De debt/gdp ratio per eind 2019 in Suriname was 86,6%. Vergelijk dit met landen die geen junkstatus hebben, bijvoorbeeld Japan met debt/gdp van 261% (in 2021) en USA met 121%, twee G7 landen! China, die zelf veel uitleent, had een debt/gdp ratio van 77%! De Euro area had een debt/gdp ratio van 85%, bijna net zoveel als Suriname. Landen in de EU die ruim hogere debt/gdp ratio hebben dan Suriname zijn bijvoorbeeld België, Frankrijk, Spanje en Italië, twee van ze zijn G7 landen. Zijn al deze landen junkies? Zijn ze failliet? Nee. Dus waarom het Surinaams beleid meteen een veroordelen bij debt/gdp ratio van 86,6%?
Dus zo wereldvreemd en exceptioneel was de hoogte van de schulden van Suriname niet.
-
Waarvoor geleend
Er zijn geen feitelijke discussies gevoerd over hoeveel er geleend is voor investeringen in productie en infrastructuur en hoeveel voor consumptieve doelen dan wel voor de begroting om die te dekken. Lenen voor consumptieve doelen en om een samenleving gezond te houden kan een teken van visie hebben zijn want hoe bestaat het dat je veel rijkdom in de bodem hebt en alleen praat over de toekomstige generatie terwijl de huidige generatie hier en nu om komt. Dit klinkt als “arm leven en rijk sterven”. Je hoeft de toekomstige generatie niet te belasten als je leent want als je het land ontwikkelt dan plukt de toekomstige generatie de “vruchten” van de leningen.
Deze discussie was beter op z’n plaats in plaats van als een dorps nar het plein rond te rennen en te roepen dat het land failliet is geleend. De USD 3 miljard schulden waren dus op zich niet zo gek als je het in de context plaatst van investeringen in productie en infra en voor het behoeden van verhongering van het volk, het intact houden van een samenleving. Er is een waarde voor een samenleving in cohesie, dat kost wat. Lenen om die samenleving intact te houden – natuurlijk niet tot de eeuwigheid – is een teken van goed leiderschap en visie. Als een wilde olifant in een porseleinen kast bezig zijn en de samenleving verarmen met verwijzing naar schulden is een bewijs van gebrek aan visie en leiderschap.
Veel herrie maken dat er geleend is voor verkeerde doelen was dus niks anders dan hysterie kweken en sfeer maken. De toenmalige oppositie, die thans in de coalitie zit, leent nu zelf ook voor precies dezelfde doelen zoals een brug en haven, bij de vorige regering was dat voor een snelweg.
De vorige regering leende geld om een sector – oil/gas- en een bedrijf – staatsolie – te redden en te ontwikkelen. Dat is visie tonen. De huidige regering heeft geen enkele visie getoond als het om de goudsector en goudbedrijf RGM ging, RGM had ook in Surinaamse handen kunnen komen. Kortom, toen veel herrie gemaakt voor iets wat je nu zelf doet en toen herrie gemaakt voor iets wat je zelf niet eens kan.
Kortom, het was niet wereldvreemd dat er geleend was, het was niet wereldvreemd dat er zoveel geleend was en het was niet wereldvreemd dat er geleend was voor de verschillende doelen.
Voor de goede orde, dit artikel gaat niet over of er nyangs gemaakt zijn met de leningen want dat moet nooit mogen en dat moet bij vermoedens onderzocht worden door het OM.
Hikmat Mahawat Khan
PS. Om dit artikel niet te lang te maken zal ik in een volgend artikel in gaan op hoe slordigheid en rancune het land nu meer schade berokkent en hoe je met een sterke ontwikkelingsvisie met de schulden kon omgaan.
