Wie in de jaren 90 jong was in Suriname, kan het zich vast nog herinneren: de strijd van de particuliere lijnbussen. Het was méér dan vervoer; het was een cultuur. Een levendige, kleurrijke competitie waarbij elke bus zich onderscheidde met felgekleurde schilderingen, namen die tot de verbeelding spraken en vooral met hun soundsysteem.
Voor scholieren en studenten was het een feest. Zodra je instapte, werd je verwelkomd met de laatste dancehall-hits, GT Connection, Reinforcement-sound, speed bubbling en natuurlijk Surinaamse klassiekers. De bus werd een rijdende discotheek. De chauffeur was de DJ, de “tawaman” fungeerde als bouncer én kassier, en de bus zelf was het podium waar jongeren hun route tot een avontuur maakten.
De strijd tussen de bussen was fel. Soms kwamen er drie bussen tegelijk aanrijden, maar wanneer de vierde, de populairste, verscheen, renden passagiers massaal die kant op. De “tawaman” stond al klaar bij de deur om de “vaste” jongens en meisjes voorrang te geven. En wie écht genoot, betaalde gerust twee keer: een retourtje, puur om de muziek en de sfeer langer mee te maken.
De namen van de buslijnen waren berucht: lijn 2, lijn 7 en de PL. Elk had zijn reputatie. Lijn 2 stond bekend om de kortste route, ideaal om een snelle retour te maken. Anderen zweerden bij PG, PKS of PSB, waar de heetste bussen rondreden. Soms wachtte je wel een uur of twee op je favoriete bus en als die eenmaal arriveerde, vulde hij zich binnen enkele seconden. Het leverde buschauffeurs en eigenaren een bijna celebritystatus op, compleet met geruchten over romances met vrouwelijke fans.
Maar er zat ook een rauwe kant aan dit fenomeen. Roekeloos inhalen, aanrijdingen, en zelfs vechtpartijen tussen chauffeurs kwamen voor. De “tawaman” was daarbij altijd de verdediger van zijn “DJ”. Wie het fenomeen swingen heeft meegemaakt, waarbij de bus op volle snelheid slingerend zigzagde over de weg, weet dat het spektakel zowel adrenaline als gevaar opleverde.
Met de jaren werden de regels strenger. Politiecontroles, waarschuwingen en de dreiging met het intrekken van vergunningen dwongen eigenaren tot meer discipline. De cultuur verdween nooit helemaal, maar werd minder uitgesproken.
De wedergeboorte: tourbussen
Toch herhaalt de geschiedenis zich. De kleurrijke lijnbussen van vroeger hebben plaatsgemaakt voor tourbussen, waar jongeren tegenwoordig hun eigen feesten organiseren. Via WhatsAppgroepen – vaak met creatieve namen – worden trips gepland. De ontmoetingsplek? Een servicestation of druk verzamelpunt. Wanneer meerdere groepen tegelijk een tourbus huren, ontstaat opnieuw die oude strijd: wie draait het hardst, wie trekt de leukste dames, en welke bus heeft de beste sfeer?
En net als toen gaat het niet alleen om de muziek, maar ook om de dynamiek binnenin. Want er gelden ongeschreven regels. Mannen betalen bijna altijd meer, soms zelfs dubbel. Voor de dames is het vaak gratis, of hooguit een symbolisch bedrag. Waarom? Omdat een bus vol vrolijke dames de sfeer bepaalt en de populariteit van een tourbus maakt of breekt. Wie een tourbus organiseert, weet: de mannen brengen het geld, de vrouwen brengen de vibe.
Zodra de bussen vertrekken, verandert Paramaribo in een rijdend feest. De DJ draait op dat moment de nieuwste dancehall, bubbling en afrobeat, de lichten knipperen en de “tawaman” – ja, die bestaat nog steeds – speelt opnieuw zijn rol: gastheer, beveiliger en kassier in één. Buitenstaanders zien het als overlast: luidruchtige muziek, kolkende jongeren en bussen die langzaam paraderen door de stad. Maar voor de inzittenden is het pure magie.
En net als vroeger, ontstaat er een “battle”. Niet wie het snelst rijdt dit keer, maar wie de hardste speakers heeft, de beste sfeer weet te creëren en de meeste aandacht trekt van omstanders én van de dames in de bus.
Een nostalgische balans
Wanneer ik terugkijk op mijn jonge jaren, glimlach ik. De buscultuur bracht spanning, muziek en kameraadschap. Het was een unieke tijd waarin vervoer een beleving werd. Maar ik zie ook de gevaren die erbij hoorden: roekeloos rijgedrag, overvolle bussen, en risico’s voor passagiers en andere weggebruikers.
De tourbussen van nu zijn de erfgenamen van die cultuur. Net als toen draait het om gezelligheid, samen zijn, en de strijd om de beste sfeer. Alleen zijn de rollen nog scherper geworden: de mannen betalen om erbij te horen, de dames worden gelokt om de vibe te maken, en de DJ bepaalt of een rit legendarisch wordt of vergeten.
Ik keur dit plezier niet af – integendeel, ik begrijp de aantrekkingskracht. Maar net als vroeger zeg ik: er moet wel regulering zijn. Want waar jongeren feest willen vieren, moet veiligheid nooit uit het oog worden verloren.
De bus blijft een rijdende discotheek – alleen de muziek, de betaling en de tijdgeest zijn veranderd.
