Op 30 september 2025 heeft president Simons haar eerste jaarrede van de in november 50-jarige onafhankelijke Suriname gehouden. Ze onderscheidde zich van de andere presidenten met een kortere toespraak. Echter was het voor wat de inhoud betreft niet anders. Ook dit keer werd niet verteld binnen welke termijn de voornemens zouden zijn uitgevoerd, wat het zou kosten en vanwaar het geld daarvoor gehaald zou worden.
De jaarrede en de inkomsten
Volgens de begroting die door president Simons na haar jaarrede aanbood aan DNA ter goedkeuring, zouden de verwachte inkomsten en de uitgaven respectievelijk SRD 54 miljard en 61 miljard bedragen. De verwachte inkomsten is ongeveer wat de vorige regering in 2023 en 2024 had opgebracht in haar begrotingen. Er is geen enkel document waaruit blijkt dat die verwachte inkomsten wel gehaald zijn. Dat het veel minder was dan opgegeven, bleek uit het feit dat er vrijwel elke week een ander groep protesterende op de stoep bij de president stond, die niet uitbetaald waren voor hun diensten. Terwijl de crisis, vooral in de zorg- en onderwijssector, als gevolg van betalingsachterstanden steeds dieper werd.
De belangrijkste uitgaven
Het ministerie van volksgezondheid heeft een begroting voor gezondheidszorg voor het jaar 2026 SRD 3,7 miljard. Dat is een bijdrage van de staat van US-dollar 162,- per persoon. Ter vergelijking; in Barbados met een bevolking van 280.000, was de bijdrage van de staat in 2025 US-dollar 701,- per persoon. De rest, 53%, werd opgebracht door de samenleving. Het ministerie van onderwijs heeft een begroting van SRD 6,7 miljard. Dat komt overeen met (koers SRD 38) USD 391,- per persoon bij een aanname dat 75% van de bevolking of 450.000 (4 tot 45 jaar) naar school gaan of studeren. In Barbados is de bijdrage van de overheid, als ook daar 75% van de bevolking naar school gaat en studeert, USD 1.558,- per persoon. Dat is 4 keer zoveel als de bijdrage van de Surinaamse overheid.
Levenstandaard
Een goede maatstaf voor de levensstandaard of kwaliteit van het leven in een land is het inkomen per hoofd. Hoe hoger het inkomen per hoofd, hoe meer de samenleving kan voorzien in haar behoefte (goed gezondheidszorg, onderwijs etc.). Barbados, het rijkste land in de Caricom, heeft een inkomen per hoofd van US-dollar 13.500, -en dat is terug te zien in de bijdrage van de overheid en de samenleving in onder andere de gezondheidszorg en onderwijs. Suriname zat in 2024 (volgens de beschikbare cijfers) op een inkomen van USD 7.500, – per hoofd.
In 2013 was dat nog 9.250 USD. Om de jaarrede van president Simons in daden om te kunnen zetten, moet Suriname naar een BBP van 4,5 naar 6,4 miljard US-dollar. Dat betekent dat Suriname twee miljard US-dollar per jaar meer moet verdienen. Om alleen het onderwijs en de gezondheidszorg effectief en doelmatig te maken is er meer dan een miljard US-dollar nodig. Immers het zijn ambitieuze en technisch hoogopgeleide mensen die producten kunnen ontwikkelen die hun weg kunnen vinden op de internationale markt. Het verhaal dat door” Tai bere”(bezuinigen), goede prioriteiten stellen en ander beleid, Suriname uit de crises zal halen klopt dus niet.
De inkomsten tot 2028 en na 2028
Op de Casino’s na, verkeren alle sectoren die op kort termijn de inkomsten van de staat zouden kunnen verhogen, in een crisis. Vanaf de uitbreiding van de raffinaderij van Staatsolie in 2014, is haar bijdrage van gemiddeld US-dollar 235 miljoen/jaar (2007 tot 2014) naar US-dollar 109 miljoen (2015 en 2023) gedaald. Dat is een verlies van gemiddeld 115 % per jaar en dat na een investering van US-dollar 1,2 miljard, exclusief rente, in de raffinaderij.
De samenleving wordt sinds 2020 voorgehouden dat de olie en gasopbrengsten haar uit de ellende gaat halen. Echter is er tot nu toe cijfermatig niet aangetoond wat Suriname per jaar kan overhouden uit de operatie en hoe ervoor gezorgd gaat worden dat ze haar rechtmatig deel krijgt. In februari 2025 verklaarde Staatsolie dat Total/Apa 12,5 miljard US-dollar zou investeren in BLOK 58. Daarvoor verklaarde ze in januari 2025 dat het US-dollar 13,5 miljard zou bedragen. Terwijl het in september 2023 nog US-dollar 9 miljard was.
Dat is een stijging van de kosten met 3,5 miljard US-dollar of 39%, waarvoor er geen afdoende verklaring(bewijzen) is gegeven. Met de participatie in 20% van de winst-oil gaat Staatsolie, met een investering van 2,4 miljard US-dollar, 75 miljoen per jaar verdienen als een barrel olie meer dan 70 US-dollar opbrengt. De huidige prijs ligt in de buurt van 63 US-dollar. Van de goudsector verwacht het ministerie van NH in 2026 ruim 3,8 miljard SRD aan royalty’s.
Dat is teruggerekend, bij een prijs van 100.000 US-dollar per kg, royalty’s van 16.000 kg goud. In het financiële jaarplan 2024 van het ministerie van financiën staat dat de sector tussen 2017 en 2024 gemiddeld nog geen 28 miljoen US-dollar aan winstbelastingen hebben betaald. Dat betekent bij een winstbelasting van 36%, dat de totale sector een brutowinst van 77 miljoen US-dollar of ruim 1400 kg goud had. In 2022 en 2023 werd de productie nog geschat door ingewijden op minimaal 40.000 kg.
De organisatie van de goudsmokkel
Het weg smokkelen van de rest (ruim 24.000 kg) per jaar, of bijkans 60% van de goudproductie, kan alleen gebeuren omdat de regeringen vanaf 2003 dat hebben georganiseerd. De bij wet verplichte goudinstituut (zie wet delfstoffenovereenkomst van 2003), die de sector moest monitoren, hebben zij niet opgericht. Terwijl ze vanaf 2012 de inkomsten buiten het zicht van de samenleving hielden. De wet die de in Suriname gevestigde naamloze vennootschappen verplicht om hun jaarverslagen te publiceren, hebben ze ook niet tot uitvoering gebracht. Op Staatsolie na publiceert geen enkel bedrijf in de mijnbouwsector haar jaarverslagen.
Controle
Elke regering die het zou willen, kan alle ontwikkelingen op de goudvelden (Concessies), zelfs in detail, via satellietfoto’s volgen. Voorts bestaan er genoeg parameters om de productie te bepalen of terug te rekenen. Op haar begroting van 2026 heeft het ministerie van NH 400.000 US-dollar opgebracht om de sector te ordenen. Terwijl de sector de staat nog ruim 5 miljard US-dollar winstbelastingen verschuldigd is. President Simons verklaarde in haar jaarrede dat de regering overweegt de royalty’s te verlagen om de smokkel tegen te gaan. Echter werd er ook toen de royalty’s onder 5% laag ruim de helft van de productie weg gesmokkeld.
De president kan beter voor elke sector een sterk instituut opzetten bemand met ter zake deskundigen en daarmee de directe controle verhogen. Voorts moet ze bevorderen dat de wet “enquêterecht”, dat sinds 1987 in de grondwet is opgenomen, op zeer kort termijn in werking treedt. Daarmee kan ervoor gezorgd worden dat de instituten en functionarissen die de natuurlijke rijkdommen van de samenleving moeten beheren, die niet verkwanselen. Ook kan er daarmee voorkomen worden dat zij hand-en-spandiensten verlenen bij de smokkel van die rijkdommen. Immers 24.000 kg goud kan niemand in zijn of haar broekzak meenemen.
Kenneth Sukul
